ΣΤ΄ ΤΑΞΗ - ΦΥΣΙΚΗ - ΕΜΒΙΑ-ΑΒΙΑ
Φ.Ε. 2: Το κύτταρο
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, από τους μεγαλύτερους ως τους μικρότερους, αποτελούνται από κύτταρα.
Το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα της ζωής. Για την ακρίβεια, το κύτταρο είναι ένα ζωντανό μικροσκοπικό "εργοστάσιο", που λειτουργεί με απίστευτη ακρίβεια και με εκπληκτικό συντονισμό με τα άλλα κύτταρα ενός οργανισμού.
Το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα της ζωής. Για την ακρίβεια, το κύτταρο είναι ένα ζωντανό μικροσκοπικό "εργοστάσιο", που λειτουργεί με απίστευτη ακρίβεια και με εκπληκτικό συντονισμό με τα άλλα κύτταρα ενός οργανισμού.
Το φυτικό κύτταρο
Το ζωικό κύτταρο
Δείτε τα κυριότερα μέρη των φυτικών και ζωικών κυττάρων στα παρακάτω σχέδια
(ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση:)
Μονοκύτταροι και πολυκύτταροι οργανισμοί
Οι πιο απλοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο (μονοκύτταροι οργανισμοί: διάφοροι μικροοργανισμοί, ιοί και μικρόβια).
Οι πιο σύνθετοι οργανισμοί (οι πολυκύτταροι: φυτά, ζώα, άνθρωποι) αποτελούνται από πάρα πολλά κύτταρα. Ο άνθρωπος, για παράδειγμα, διαθέτει περίπου 100 διαφορετικά είδη κυττάρων και συνολικά περίπου 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα.
Υπάρχει και μία τρίτη κατηγορία, οι ιοί, οι οποίοι στην ουσία είναι παράσιτα των κυττάρων.
Οι πιο σύνθετοι οργανισμοί (οι πολυκύτταροι: φυτά, ζώα, άνθρωποι) αποτελούνται από πάρα πολλά κύτταρα. Ο άνθρωπος, για παράδειγμα, διαθέτει περίπου 100 διαφορετικά είδη κυττάρων και συνολικά περίπου 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα.
Υπάρχει και μία τρίτη κατηγορία, οι ιοί, οι οποίοι στην ουσία είναι παράσιτα των κυττάρων.
Σχηματικά, τα παραπάνω:
Συνοπτικά:
"Μια φορά κι έναν καιρό... ο Άνθρωπος"
Εκπαιδευτικό βίντεο που εξηγεί τον ρόλο και την λειτουργία των κυττάρων
(youtu.be/t8dxnX0_a7U)
Το DNA
Στον πυρήνα κάθε κυττάρου βρίσκεται το βασικό μόριο της ζωής· ένα μόριο με πολύπλοκη σπειροειδή δομή (εικόνα κάτω), πολύτιμο για την διαιώνιση της ζωής, αφού περιέχει όλες τις γενετικές πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή και διαιώνιση του οργάνου ή του οργανισμού όπου περιέχεται.
Το όνομά του: Δεσοξυριβο-Νουκλεϊνικό Οξύ (Desoxyribo-Nucleic Acid: DNA).
Το DNA βρίσκεται σε περιέλιξη μέσα στον πυρήνα των κυττάρων και γι' αυτό δεν φαίνεται το κανονικό μήκος του (το οποίο θα έφτανε τα δύο μέτρα σε μήκος, αν δεν ήταν συσπειρωμένο!).
Το όνομά του: Δεσοξυριβο-Νουκλεϊνικό Οξύ (Desoxyribo-Nucleic Acid: DNA).
Το DNA βρίσκεται σε περιέλιξη μέσα στον πυρήνα των κυττάρων και γι' αυτό δεν φαίνεται το κανονικό μήκος του (το οποίο θα έφτανε τα δύο μέτρα σε μήκος, αν δεν ήταν συσπειρωμένο!).
Δείτε ένα βίντεο για τον τρόπο λειτουργίας του DNA:
(youtu.be/Y-azn8GB48U)
Το μέγεθος των κυττάρων
Δείτε στην παρακάτω παρουσίαση τα μεγέθη διαφόρων κυττάρων, σε σχέση με το κεφαλάκι μιας καρφίτσας:.
(Μετάφραση μερικών λέξεων: dust mite=ακάρεα σκόνης / ragweed pollen=γύρη αγριόχορτου / lymphocyte=λεμφοκύτταρο / red blood cell=ερυθρό αιμοσφαίριο / baker's yeast=μαγιά (του ψωμιού) / E.coli=κολοβακτηρίδιο / staphylococcus=σταφυλόκοκκος / Ebola virus=ιός Έμπολα / rhinovirus=ρινοϊός (ιός του κρυολογήματος)
Δείτε φωτογραφίες κυττάρων
Εικόνες από ερυθροκύτταρα (τα κύτταρα που δίνουν το κόκκινο χρώμα και τις ιδιότητες στο αίμα):
Νευρικό κύτταρο (σχέδιο) |
Κύτταρο πατάτας |
Και το αυγό; Τι σχέση έχει με τα κύτταρα;
Μα, προφανώς και έχει σχέση με τα κύτταρα, αφού το αυγό είναι ένα κύτταρο (το τσόφλι είναι το κυτταρικό τοίχωμα, το ασπράδι είναι το κυτταρόπλασμα και ο κρόκος είναι ο πυρήνας του)!
(Αν ενδιαφέρεστε για το μεγαλύτερο κύτταρο που υπάρχει στον κόσμο, είναι το αυγό της στρουθοκαμήλου...)
(Αν ενδιαφέρεστε για το μεγαλύτερο κύτταρο που υπάρχει στον κόσμο, είναι το αυγό της στρουθοκαμήλου...)
Ωπ!... Ατύχημα!...
Εικονικό μικροσκόπιο - 1
Πιο πολύ ενδιαφέρον εδώ έχει ο ψηφιακός δίσκος (cd). Βάλτε την ανώτατη μεγέθυνση και προσέξτε πώς είναι κατασκευασμένος!
ΚΛΙΚ στην εικόνα:
ΚΛΙΚ στην εικόνα:
Εικονικό μικροσκόπιο - 2
1. Ρυθμίστε την εστίαση (focus), την αντίθεση (contrast), την φωτεινότητα (brightness)
και την μεγέθυνση (magnification),
2. Επιλέξτε ένα δείγμα ("Choose a sample"):
house dust mite (ακάρεα σκόνης), fruit fly (μύγα των φρούτων), gecko foot (πόδι από μικρή σαύρα), honey bee (μέλισσα), jellyfish (μέδουσα), mayfly (μύγα), ragweed pollen (γύρη), sand star (αστερίας),
3. Παίξτε τους επιστήμονες μικροβιολόγους!...
(Να έχετε υπομονή! Αργεί να φορτώσει...)
και την μεγέθυνση (magnification),
2. Επιλέξτε ένα δείγμα ("Choose a sample"):
house dust mite (ακάρεα σκόνης), fruit fly (μύγα των φρούτων), gecko foot (πόδι από μικρή σαύρα), honey bee (μέλισσα), jellyfish (μέδουσα), mayfly (μύγα), ragweed pollen (γύρη), sand star (αστερίας),
3. Παίξτε τους επιστήμονες μικροβιολόγους!...
(Να έχετε υπομονή! Αργεί να φορτώσει...)