ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄: Η Ελλάδα στον 19ο αιώνα
Κεφ. 3: Η καθημερινή ζωή στα χρόνια του Όθωνα
Στα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα, αλλά και αργότερα, η ζωή στην Ελλάδα κυλούσε με τον ίδιο ρυθμό, όπως και στην περίοδο της τουρκοκρατίας.
Υπήρχε όμως μία βασική διαφορά: Πλέον οι κάτοικοι του μικρού κράτους ήταν ελεύθεροι. Αυτό τους έκανε να βλέπουν το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία και, ταυτόχρονα, να γιορτάζουν τα έθιμα και τις εκδηλώσεις τους με μεγαλύτερη λαμπρότητα.
Οι Αθηναίοι γιορτάζουν πάνω στην Ακρόπολη (12ο Δ. Σχ. Αθηνών)
Οι ανάγκες της οικογένειας
Η ελληνική κοινωνία ήταν κατά κύριο λόγο αγροτική. Οι περισσότεροι Έλληνες ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Κάποιοι λιγότεροι, με την βιοτεχνία και το εμπόριο.
Όλοι όμως φρόντιζαν να είναι αυτάρκεις όσον αφορά τις ανάγκες τους, αφού οι άνθρωποι τότε δεν ήταν εξαρτημένοι από τα καταστήματα. Η κάθε οικογένεια κανόνιζε να εξασφαλίζει έγκαιρα τα βασικά εφόδια της χρονιάς, σιτάρι, λάδι, όσπρια, κρασί, κλπ.
Φρόντιζαν να μαζέψουν ξύλα για το τζάκι και τον φούρνο. Κάθε σπίτι είχε και τον αργαλειό του, στον οποίον οι γυναίκες και τα κορίτσια, όταν είχαν ελεύθερο χρόνο, ύφαιναν τα ρούχα, τα σεντόνια, τα χαλιά, κλπ. της οικογένειας. Πολλοί κατασκεύαζαν ακόμη και τα παπούτσια μόνοι τους.
Έτσι, στην ουσία, πολύ λίγα πράγματα είχαν την ανάγκη να αγοράζουν, όπως υφάσματα μεταξωτά και διάφορα εμπορεύματα που δεν μπορούσαν να φτιάχνουν στα σπίτια. Αυτά τα προμηθεύονταν από τους πλανόδιους πραματευτάδες, που γυρνούσαν πεζοί ή με τα ζώα τους από χωριό σε χωριό.
Όλοι όμως φρόντιζαν να είναι αυτάρκεις όσον αφορά τις ανάγκες τους, αφού οι άνθρωποι τότε δεν ήταν εξαρτημένοι από τα καταστήματα. Η κάθε οικογένεια κανόνιζε να εξασφαλίζει έγκαιρα τα βασικά εφόδια της χρονιάς, σιτάρι, λάδι, όσπρια, κρασί, κλπ.
Φρόντιζαν να μαζέψουν ξύλα για το τζάκι και τον φούρνο. Κάθε σπίτι είχε και τον αργαλειό του, στον οποίον οι γυναίκες και τα κορίτσια, όταν είχαν ελεύθερο χρόνο, ύφαιναν τα ρούχα, τα σεντόνια, τα χαλιά, κλπ. της οικογένειας. Πολλοί κατασκεύαζαν ακόμη και τα παπούτσια μόνοι τους.
Έτσι, στην ουσία, πολύ λίγα πράγματα είχαν την ανάγκη να αγοράζουν, όπως υφάσματα μεταξωτά και διάφορα εμπορεύματα που δεν μπορούσαν να φτιάχνουν στα σπίτια. Αυτά τα προμηθεύονταν από τους πλανόδιους πραματευτάδες, που γυρνούσαν πεζοί ή με τα ζώα τους από χωριό σε χωριό.
Τα σπίτια, δεν είχαν παροχή νερού στο εσωτερικό τους. Το μπάνιο γινόταν σε πρόχειρους χώρους στην αυλή. Για πιο περιποιημένον καθαρισμό, οι άνθρωποι πήγαιναν στα δημόσια λουτρά, άλλες ώρες βέβαια οι γυναίκες, άλλες οι άντρες.
Αν οι άντρες πήγαιναν εκεί για έναν πιο φίνο καθαρισμό, για τις γυναίκες τα λουτρά ήταν μία από τις ελάχιστες ευκαιρίες κοινωνικής συναναστροφής.
Αν οι άντρες πήγαιναν εκεί για έναν πιο φίνο καθαρισμό, για τις γυναίκες τα λουτρά ήταν μία από τις ελάχιστες ευκαιρίες κοινωνικής συναναστροφής.
Το κράτος μόλις είχε αρχίσει να οργανώνεται και οι δημόσιες υπηρεσίες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες και με πρωτόγονα μέσα. Για παράδειγμα, υπήρχε Ταχυδρομική Υπηρεσία, όμως μετέφερε τα γράμματα με γαϊδουράκια, που δεν ήταν πάντα το ασφαλέστερο ταχυδρομικό μέσον.
Η εκπαίδευση ήταν ακόμα υποτυπώδης. Δημοτικά σχολεία υπήρχαν μόνο στα μεγαλύτερα χωριά και γυμνάσια μόνο στις πόλεις.
Η συγκοινωνία, όπως την ξέρουμε σήμερα, ήταν ανύπαρκτη, και για να πάει κανείς από το ένα μέρος στο άλλο χρησιμοποιούσε το ζώο του ή πήγαινε με τα πόδια. Τα τραίνα με τις ατμομηχανές που ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους στην Ευρώπη, εδώ ήταν κάτι άγνωστο.
Οι μετακινήσεις ήταν δύσκολη υπόθεση, αφού τα περάσματα των δρόμων συνήθως ήταν πιασμένα από ληστές που έκαναν επιδρομές στους ταξιδιώτες. Πολλοί από αυτούς ήταν πρώην αγωνιστές της Επανάστασης που η εξουσία των Βαυαρών τους είχε ρίξει στο περιθώριο. Γι' αυτό και η ληστεία τότε είχε φουντώσει και ολόκληρα τάγματα του στρατού ασχολούνταν με την καταπολέμησή της.
Η συγκοινωνία, όπως την ξέρουμε σήμερα, ήταν ανύπαρκτη, και για να πάει κανείς από το ένα μέρος στο άλλο χρησιμοποιούσε το ζώο του ή πήγαινε με τα πόδια. Τα τραίνα με τις ατμομηχανές που ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους στην Ευρώπη, εδώ ήταν κάτι άγνωστο.
Οι μετακινήσεις ήταν δύσκολη υπόθεση, αφού τα περάσματα των δρόμων συνήθως ήταν πιασμένα από ληστές που έκαναν επιδρομές στους ταξιδιώτες. Πολλοί από αυτούς ήταν πρώην αγωνιστές της Επανάστασης που η εξουσία των Βαυαρών τους είχε ρίξει στο περιθώριο. Γι' αυτό και η ληστεία τότε είχε φουντώσει και ολόκληρα τάγματα του στρατού ασχολούνταν με την καταπολέμησή της.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ιδιαίτερα μεγάλες πόλεις. Η Αθήνα, η μεγαλύτερη πόλη της Στερεάς και από τις μεγαλύτερες της Ελλάδας, απαριθμούσε γύρω στους 10.000 κατοίκους μόνο και δεν θύμιζε σε τίποτα την αρχαία της δόξα.
Όταν ήρθαν οι Βαυαροί το 1833, η πόλη ήταν "ένας μπερδεμένος λαβύρινθος από σκοτεινά, λασπώδη στενοσόκακα, στρωμένα με γκρεμισμένους τοίχους, σπασμένα κεραμίδια, πέτρες και μάρμαρα ριγμένα ανάκατα· μικρά, άσπρα, ελεεινά χαμόσπιτα· βρώμικες και αποπνιχτικές υπόγειες τρώγλες· βρώμικα και καπνισμένα μαγαζιά, με πραμάτειες που θα τις περιφρονούσαν ως και οι πλανόδιοι πωλητές στα χωριάτικα πανηγύρια μας", όπως έγραφαν ο Γάλλος συγγραφέας Λαμαρτίνος και ο στρατηγός Μαιζόν.
Τις περισσότερες καταστροφές τις είχε υποστεί την περίοδο της πολιορκίας της από τους Τούρκους (1826-1827), και οι οποίες ήταν περισσότερες από όσες έπαθε η πόλη σε ολόκληρη την διάρκεια της τουρκοκρατίας.
Οι δρόμοι ήταν τόσο στενοί που δεν επέτρεπαν να χωρέσουν ταυτόχρονα δύο φορτωμένα μουλάρια και τα βράδια παρέμεναν ολοσκότεινοι.
Το 1835 όλα κι όλα δεκαπέντε φανάρια φώτιζαν την Αθήνα τις νύχτες. Κι αυτά όχι συνέχεια· όταν δεν είχε φεγγάρι, μόνον.
Τις περισσότερες καταστροφές τις είχε υποστεί την περίοδο της πολιορκίας της από τους Τούρκους (1826-1827), και οι οποίες ήταν περισσότερες από όσες έπαθε η πόλη σε ολόκληρη την διάρκεια της τουρκοκρατίας.
Οι δρόμοι ήταν τόσο στενοί που δεν επέτρεπαν να χωρέσουν ταυτόχρονα δύο φορτωμένα μουλάρια και τα βράδια παρέμεναν ολοσκότεινοι.
Το 1835 όλα κι όλα δεκαπέντε φανάρια φώτιζαν την Αθήνα τις νύχτες. Κι αυτά όχι συνέχεια· όταν δεν είχε φεγγάρι, μόνον.
Παρ' όλα αυτά, από τα χρόνια του Όθωνα άρχισε να παρουσιάζει κάποια κοσμική ζωή: εξόδους σε ζαχαροπλαστεία, περιπάτους και, σπανιότερα, κάποια θεάματα.
Ο κυριότερος δρόμος περιπάτου ήταν η οδός Πατησίων, εξοχικός τότε, από την Ομόνοια μέχρι το Πεδίον του Άρεως.
Η αριστοκρατία της εποχής, συγκεντρώνονταν σε κάποια πλούσια βίλα, ή στο παλάτι, όπου γίνονταν χοροεσπερίδες.
Ο κυριότερος δρόμος περιπάτου ήταν η οδός Πατησίων, εξοχικός τότε, από την Ομόνοια μέχρι το Πεδίον του Άρεως.
Η αριστοκρατία της εποχής, συγκεντρώνονταν σε κάποια πλούσια βίλα, ή στο παλάτι, όπου γίνονταν χοροεσπερίδες.
Τα θεάματα ήταν πολύ φτωχά και πρόχειρα. Σύμφωνα με ξένους περιηγητές, οι παραστάσεις που δίνονταν σ' αυτά, από μίμους και γελωτοποιούς, ήταν αξιοθρήνητες.
Το πρώτο -πέτρινο- θέατρο κατασκευάστηκε το 1840 στην περιοχή πίσω από το σημερινό Δημαρχείο της Αθήνας.
Ένας άλλος τόπος κοινωνικής συναναστροφής -αυστηρά για άντρες- ήταν τα καφενεία. Υπήρχαν ξεχωριστά "στέκια" για τον λαό, για την μεσαία τάξη και για τους πλούσιους
Το πρώτο -πέτρινο- θέατρο κατασκευάστηκε το 1840 στην περιοχή πίσω από το σημερινό Δημαρχείο της Αθήνας.
Ένας άλλος τόπος κοινωνικής συναναστροφής -αυστηρά για άντρες- ήταν τα καφενεία. Υπήρχαν ξεχωριστά "στέκια" για τον λαό, για την μεσαία τάξη και για τους πλούσιους
Το ντύσιμο της εποχής του Όθωνα ήταν ακόμη το παραδοσιακό: φουστανέλες, βράκες, παραδοσιακές φορεσιές. Οι αριστοκράτες, αλλά και κάποιοι πιο "μοντέρνοι" από τον λαό, συνήθως έμποροι και βιοτέχνες, φορούσαν και φράγκικα ρούχα (παντελόνια, σακάκια). Αυτοί όμως αποτελούσαν αντικείμενα ειρωνείας και χλευασμού από τον απλό κόσμο, που δεν μπορούσε να διανοηθεί πώς ήταν δυνατόν κάποιος να είναι άντρας και να φοράει παντελόνια αντί για φουστανέλα...
Οι γυναίκες, όσες τουλάχιστον είχαν την δυνατότητα, φορούσαν ευρωπαϊκά φορέματα, σαν αυτά που φορούσε η βασίλισσα Αμαλία (ναι, είναι το αποκριάτικο φόρεμα που πέρασε ως τις μέρες μας ως ντύσιμο "Αμαλία"...).
Οι γυναίκες, όσες τουλάχιστον είχαν την δυνατότητα, φορούσαν ευρωπαϊκά φορέματα, σαν αυτά που φορούσε η βασίλισσα Αμαλία (ναι, είναι το αποκριάτικο φόρεμα που πέρασε ως τις μέρες μας ως ντύσιμο "Αμαλία"...).
Για τους "φραγκοφορεμένους" υπήρχαν πολλοί λούστροι που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους (το γυάλισμα των παπουτσιών). Αυτοί συνήθως ήταν παιδιά ή νέοι που ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες και εργάζονταν για λογαριασμό κάποιου αφεντικού, ο οποίος τους εκμεταλλευόταν σκληρά.
Πολλές φορές στους δρόμους ξεσπούσαν ταραχές ή κανένας πετροπόλεμος, για πολιτικούς ή άλλους λόγους, και τότε επενέβαινε ο στρατός να ηρεμήσει τα πνεύματα.
Οι Έλληνες ήταν από παλιά πολύ "θεριακλήδες" με το κάπνισμα. Κάπνιζαν τόσο πολύ και σε τόσο πολλά μέρη, που το 1856 το κάπνισμα απαγορεύτηκε αυστηρά από όλους τους δημόσιους χώρους! Όπως βλέπουμε γύρω μας, ενάμιση αιώνα αργότερα, μάλλον δεν εφαρμόστηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικά η απαγόρευση...
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Τελευταίο Κουδούνι
www.lifo.gr
anemourion.blogspot.gr
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, Κεφ. 32 (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
Πολλές φορές στους δρόμους ξεσπούσαν ταραχές ή κανένας πετροπόλεμος, για πολιτικούς ή άλλους λόγους, και τότε επενέβαινε ο στρατός να ηρεμήσει τα πνεύματα.
Οι Έλληνες ήταν από παλιά πολύ "θεριακλήδες" με το κάπνισμα. Κάπνιζαν τόσο πολύ και σε τόσο πολλά μέρη, που το 1856 το κάπνισμα απαγορεύτηκε αυστηρά από όλους τους δημόσιους χώρους! Όπως βλέπουμε γύρω μας, ενάμιση αιώνα αργότερα, μάλλον δεν εφαρμόστηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικά η απαγόρευση...
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Τελευταίο Κουδούνι
www.lifo.gr
anemourion.blogspot.gr
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, Κεφ. 32 (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
