ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄: Οι Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τους Νεότερους Χρόνους
Κεφ. 3: ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
ΣΤΟΝ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ
Παρατηρήστε προσεκτικά την παρακάτω εικόνα.
Τι νομίζετε πως απεικονίζει; Ποιος να την ζωγράφισε ; Πότε και γιατί ;
Τι νομίζετε πως απεικονίζει; Ποιος να την ζωγράφισε ; Πότε και γιατί ;
Να την δούμε λίγο διαφορετικά;
Ας δοκιμάσουμε να την γυρίσουμε ανάποδα...
Ας δοκιμάσουμε να την γυρίσουμε ανάποδα...
Τώρα είναι κάπως καλύτερα, έτσι δεν είναι; Πρόκειται προφανώς για έναν χάρτη.
Κάποια σημεία του μας θυμίζουν έντονα μια ήπειρο. Ποιαν; Γιατί ο χαρτογράφος τον σχεδίασε ανάποδα;
Ας εστιάσουμε καλά...
Ο "ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗΣ"
Το 1459, ο μοναχός Φρα Μάουρο αξιοποίησε όλες τις τότε γνώσεις, μαρτυρίες και πηγές (από τον Πτολεμαίο, ως τους θαλασσοπόρους της εποχής του) και, κατόπιν παραγγελίας τού Πορτογάλου βασιλιά Αλφόνσο Ε', σχεδίασε μέσα σε 11 χρόνια τον περίφημο "Χάρτη της Οικουμένης", ζώντας και δουλεύοντας στο μοναστήρι τού Σαν Μικέλε στην Βενετία.
Βλέπουμε πως ο Βόρειος πόλος είναι κάτω και ο Νότιος επάνω. Ο χάρτης δηλαδή είναι "ανάποδα", σύμφωνα με ο,τι έχουμε συνηθίσει.
Δύο λόγοι υπάρχουν γι' αυτή του την επιλογή.
- Ο ένας είναι πως ο Φρα Μάουρο ήταν επηρεασμένος από τους Άραβες χαρτογράφους της εποχής, οι οποίοι απεικόνιζαν έτσι τον κόσμο στους χάρτες τους.
- Ο άλλος λόγος είναι "ψυχολογικός": Ακόμη δεν είχαν γίνει κοσμοκράτορες οι Ευρωπαίοι, ώστε να αντιστρέψουν την απεικόνιση των χαρτών, για να μην βρίσκεται η Ευρώπη κάτω από τις χώρες που είχαν υποδουλώσει!
Ο χάρτης περιλαμβάνει τις καινούριες επιστημονικές γνώσεις της εποχής, όπως το ότι ο Ινδικός Ωκεανός δεν εμφανίζεται σαν κλειστή λίμνη – όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε – αλλά ως ανοιχτό πέλαγος που επικοινωνεί με τον Ατλαντικό ωκεανό.
Από την άλλη, διατηρεί όλους σχεδόν τους περιορισμούς που η καθολική εκκλησία επέβαλλε εκείνη την εποχή:
Παρατηρούμε πως ακόμα η Γη απεικονίζεται με επίπεδη κυκλική μορφή, με ολόκληρη την στεριά να περικλείεται από έναν τεράστιον ωκεανό.
Αν προσέξουμε μία λεπτομέρεια του χάρτη, θα βρούμε άλλο ένα χαρακτηριστικό του!
Ας τον γυρίσουμε πάλι κανονικά, δηλαδή ανάποδα για εμάς...
(Με τους κόκκινους κύκλους έχουν τονιστεί κάποιες λέξεις, για να καταλάβουμε ποια περιοχή φαίνεται στο κέντρο.)
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τον χάρτη, βλέπουμε πως είναι γεμάτος από σχέδια καραβιών, απεικονίζοντας τις φιλοδοξίες της κοσμικής εξουσίας αμέσως μετά τον Μεσαίωνα (εδώ, του Πορτογάλου βασιλιά που παρήγγειλε στον Φρα Μάουρο τον χάρτη).
Οι Γεωγραφικές ανακαλύψεις
Τον 15ο και 16ο αιώνα η ανάγκη για περισσότερα πλούτη και μεγαλύτερη δύναμη σπρώχνει τους Ευρωπαίους βασιλιάδες να χρηματοδοτήσουν υπερατλαντικά ταξίδια, με σκοπό:
Στην πραγματοποίηση των ταξιδιών βοηθά και η πρόοδος της τεχνολογίας, με την τελειοποίηση των ναυτικών οργάνων (πυξίδα, αστρολάβος, βαλλιστρίδα) καθώς και η ναυπήγηση πιο μοντέρνων πλοίων.
Έτσι λοιπόν, τολμηροί θαλασσοπόροι ανακαλύπτουν τις υπόλοιπες ηπείρους, αποδεικνύουν την σφαιρικότητα της Γης και ανοίγουν νέους εμπορικούς δρόμους:
Τον 15ο και 16ο αιώνα η ανάγκη για περισσότερα πλούτη και μεγαλύτερη δύναμη σπρώχνει τους Ευρωπαίους βασιλιάδες να χρηματοδοτήσουν υπερατλαντικά ταξίδια, με σκοπό:
- να προμηθευτούν πολύτιμα μέταλλα και μπαχαρικά που δεν υπήρχαν στην Ευρώπη,
- να ανακαλύψουν καινούρια εδάφη για να επεκτείνουν τα όρια των κρατών τους, άρα και την δύναμή τους,
- και, βασικά, να βρεθούν άλλοι δρόμοι για τις Ινδίες (για να παρακάμψουν τον κλασσικό δρόμο που περνούσε μέσα από την Οθωμανική αυτοκρατορία, τα εδάφη της οποίας δεν ήταν πια φιλικά για τους Ευρωπαίους).
Στην πραγματοποίηση των ταξιδιών βοηθά και η πρόοδος της τεχνολογίας, με την τελειοποίηση των ναυτικών οργάνων (πυξίδα, αστρολάβος, βαλλιστρίδα) καθώς και η ναυπήγηση πιο μοντέρνων πλοίων.
Έτσι λοιπόν, τολμηροί θαλασσοπόροι ανακαλύπτουν τις υπόλοιπες ηπείρους, αποδεικνύουν την σφαιρικότητα της Γης και ανοίγουν νέους εμπορικούς δρόμους:
- Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ ανακαλύπτει (1488) το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.
- Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακαλύπτει (1492) την Αμερική.
- «Μας πρόσφεραν παπαγάλους από βαμβάκι, ακόντια και πολλά άλλα πράγματα, τα οποία αντάλλασσαν με γυάλινες χάντρες και κουδουνάκια. Αντάλλασσαν πρόθυμα οτιδήποτε τους ανήκε.. Είναι καλοφτιαγμένοι με γερά σώματα και όμορφα χαρακτηριστικά…Δεν οπλοφορούν και δεν γνωρίζουν τι είναι τα όπλα. Τους έδειξα ένα σπαθί και αυτοί το έπιασαν από τη λάμα και κόπηκαν. Τα ακόντιά τους είναι από ξύλο. Θα ήταν ιδανικοί υπηρέτες. ….Με 50 άνδρες θα μπορούσαμε να τους υποτάξουμε όλους και να τους αναγκάσουμε να κάνουν οτιδήποτε θέλουμε».
Από το ημερολόγιο του Χριστόφορου Κολόμβου, Χ. Ζιν, «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών»
- Ο Βάσκο ντα Γκάμα είναι ο πρώτος που φτάνει (1498) μέχρι την Ινδία.
|
|
- Ο Μαγγελάνος πραγματοποιεί πρώτος τον περίπλου τής Γης (1519-1522).
Αποικιοκρατία
Η ανάπτυξη του εμπορίου αλλά και τα πολύτιμα μέταλλα που φτάνουν στην Ευρώπη από τις νέες χώρες που ανακαλύπτονται, βοηθούν στην δημιουργία καινούριων ισχυρών κρατών (Πορτογαλία, Ισπανία, Αγγλία, Γαλλία, κλπ.) και οδηγούν στην ανάπτυξη του καπιταλισμού [*].
Στην ζωή των Ευρωπαίων μπαίνουν καινούρια είδη διατροφής (ντομάτες, πατάτες, κακάο, βανίλια) και νέες συνήθειες (καπνός, καφές).
Από την άλλη, οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι κατακτούν με βία τις περιοχές που ανακαλύπτουν και εκμεταλλεύονται τους κατοίκους τους με τον πιο σκληρό τρόπο. Σημαντικοί πολιτισμοί καταστρέφονται και εκατομμύρια άνθρωποι μετατρέπονται σε δούλους.
Στην ζωή των Ευρωπαίων μπαίνουν καινούρια είδη διατροφής (ντομάτες, πατάτες, κακάο, βανίλια) και νέες συνήθειες (καπνός, καφές).
Από την άλλη, οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι κατακτούν με βία τις περιοχές που ανακαλύπτουν και εκμεταλλεύονται τους κατοίκους τους με τον πιο σκληρό τρόπο. Σημαντικοί πολιτισμοί καταστρέφονται και εκατομμύρια άνθρωποι μετατρέπονται σε δούλους.
Η οικονομική ανάπτυξη των Ευρωπαίων βασίζεται στην υποδούλωση άλλων λαών. Πολλά κοινωνικά προβλήματα, τα οποία μας απασχολούν μέχρι σήμερα, όπως είναι η φτώχεια των χωρών της Αφρικής και της Ασίας, οι διάφορες πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των λαών τους, η μετανάστευση, έχουν –λιγότερο ή περισσότερο– τις ρίζες τους στην αποικιοκρατική συμπεριφορά των Ευρωπαίων.
Από τον Απολυταρχισμό στον Διαφωτισμό
Παρόμοια καταπίεση υπήρχε και στο εσωτερικό της Ευρώπης: παντού σχεδόν επικρατούσε απόλυτη μοναρχία και τα κράτη έκαναν συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ τους.
Ο λαός της Ευρώπης ζούσε σε καθεστώτα απολυταρχικά, χωρίς δικαιώματα, με τους αυτοκράτορες να προσπαθούν μαζί με την επίσημη εκκλησία να διατηρήσουν όσο περισσότερο μπορούσαν τις εξουσίες τους.
Παρ’ όλο όμως που η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται ως περίοδος του Απολυταρχισμού, σε κάποιες χώρες της Ευρώπης άρχισαν να προωθούνται αλλαγές που περιόριζαν τις βασιλικές εξουσίες και έδιναν περισσότερο βάρος στον σεβασμό των νόμων.
Ο λαός της Ευρώπης ζούσε σε καθεστώτα απολυταρχικά, χωρίς δικαιώματα, με τους αυτοκράτορες να προσπαθούν μαζί με την επίσημη εκκλησία να διατηρήσουν όσο περισσότερο μπορούσαν τις εξουσίες τους.
Παρ’ όλο όμως που η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται ως περίοδος του Απολυταρχισμού, σε κάποιες χώρες της Ευρώπης άρχισαν να προωθούνται αλλαγές που περιόριζαν τις βασιλικές εξουσίες και έδιναν περισσότερο βάρος στον σεβασμό των νόμων.
|
(Λουδοβίκος 16ος, βασιλιάς της Γαλλίας, www.esacademic.com)
|
[*] Καπιταλισμός: το οικονομικό σύστημα, κατά το οποίο κάθε άνθρωπος προσπαθεί μόνος του –και ανταγωνιστικά προς τους άλλους– να προοδεύσει οικονομικά, παίρνοντας το ρίσκο να γίνει πάμπλουτος ή να μπει στην φυλακή για χρέη...
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι: Αταξίες στην Άνω Σύρο, Τελευταίο Κουδούνι
