ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Ε΄: Η Ελλάδα στον 20ο αιώνα
Κεφ. 1: ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1904-1908)
Μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό, η Μακεδονία παρέμεινε οθωμανική περιοχή. Παρ' όλα αυτά, οι Έλληνες που ζούσαν εκεί συνέχισαν να επιδιώκουν την ελευθερία και την ένωσή τους με την Ελλάδα.
Το επίσημο ελληνικό κράτος, λόγω της οικονομικής και πολιτικής εξάρτησής του από τις Μεγάλες Δυνάμεις, δεν είχε την δυνατότητα να επέμβει, γι' αυτό επίσημα κρατούσε ουδέτερη στάση. Ανεπίσημα όμως, ενίσχυε την οργάνωση και αποστολή εκεί εθελοντών από την Ελλάδα.
Το επίσημο ελληνικό κράτος, λόγω της οικονομικής και πολιτικής εξάρτησής του από τις Μεγάλες Δυνάμεις, δεν είχε την δυνατότητα να επέμβει, γι' αυτό επίσημα κρατούσε ουδέτερη στάση. Ανεπίσημα όμως, ενίσχυε την οργάνωση και αποστολή εκεί εθελοντών από την Ελλάδα.
Θεσσαλονίκη, 19ος αιώνας: Ο Λευκός Πύργος (Σχολικό βιβλίο, Ενότητα Δ, κεφ. 3)
Το ίδιο έκαναν και οι άλλες Βαλκανικές χώρες, η κάθε μια από τις οποίες έβλεπε στην Μακεδονία μόνο δικούς της πληθυσμούς:
Όπως οι Έλληνες επικαλούνταν την αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους για να τονίσουν την ελληνικότητά της, οι Βούλγαροι θυμούνταν ότι τον 10ο αιώνα ο ηγέτης τους Σαμουήλ έκανε επιδρομές ως την Δυτική Μακεδονία και οι Σέρβοι ότι ο βασιλιάς τους, Στέφανος Ντουσάν, τον 14ο αιώνα είχε επεκτείνει το κράτος του μέχρι την Στερεά Ελλάδα.
Ο παρακάτω χάρτης περιγράφει με χρώματα το μπερδεμένο βαλκανικό κουβάρι, που μέχρι σήμερα δεν έχει ακόμη ξεμπερδευτεί...
Τα διαφορετικά χρώματα απεικονίζουν τις διάφορες εθνότητες που ζούσαν αναμεμειγμένες μεταξύ τους, κατά το 1881.
Παρατηρούμε τις εθνότητες που ζουν στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής –σήμερα– Μακεδονίας (Έλληνες, Βούλγαροι, Βλάχοι και Τούρκοι).
Όπως οι Έλληνες επικαλούνταν την αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους για να τονίσουν την ελληνικότητά της, οι Βούλγαροι θυμούνταν ότι τον 10ο αιώνα ο ηγέτης τους Σαμουήλ έκανε επιδρομές ως την Δυτική Μακεδονία και οι Σέρβοι ότι ο βασιλιάς τους, Στέφανος Ντουσάν, τον 14ο αιώνα είχε επεκτείνει το κράτος του μέχρι την Στερεά Ελλάδα.
Ο παρακάτω χάρτης περιγράφει με χρώματα το μπερδεμένο βαλκανικό κουβάρι, που μέχρι σήμερα δεν έχει ακόμη ξεμπερδευτεί...
Τα διαφορετικά χρώματα απεικονίζουν τις διάφορες εθνότητες που ζούσαν αναμεμειγμένες μεταξύ τους, κατά το 1881.
Παρατηρούμε τις εθνότητες που ζουν στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής –σήμερα– Μακεδονίας (Έλληνες, Βούλγαροι, Βλάχοι και Τούρκοι).
(ΚΛΙΚ για μεγέθυνση)
Το 1854 ξέσπασε ένα επαναστατικό κίνημα στην Μακεδονία, με επικεφαλής τον Τσάμη Καρατάσο και τον Θεόδωρο Ζιάκα. Όμως, ύστερα από την πίεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων, το κίνημα έσβησε. Οι αρχηγοί του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Μακεδονία. |
Το φιρμάνι ίδρυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας (el.wikipedia.org)
|
Το 1870 η Οθωμανική αυτοκρατορία, κάτω και από τις πιέσεις της Ρωσίας, αναγνώρισε με φιρμάνι την Βουλγαρική Εκκλησία ως αυτοκέφαλη, δηλαδή ανεξάρτητη από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, γεγονός που επέτρεπε στους Βουλγάρους να ιδρύουν δικούς τους ναούς. |
Ο βασικότερος όρος του φιρμανιού ήταν η πρόβλεψη πως η βουλγαρική Εξαρχία (όπως ονομάστηκε τότε η Βουλγαρική Εκκλησία) μπορούσε να επεκτείνει τα όριά της, αν σε κάποιο μέρος τα δύο τρίτα τουλάχιστον των κατοίκων του επιθυμούσαν να υπαχθούν σ' αυτήν.
Μετά απ' αυτό ξεκίνησε μία περίοδος προσηλυτισμού των μακεδονικών πληθυσμών από ένοπλα βουλγαρικά σώματα. Οι Έλληνες απάντησαν με ένοπλα αντάρτικα σώματα, που προσπαθούσαν να αποτρέψουν τον εκβουλγαρισμό των Μακεδόνων (μυστικά πάντα, αφού το ελληνικό κράτος δεν είχε δικαίωμα να επέμβει).
Μετά απ' αυτό ξεκίνησε μία περίοδος προσηλυτισμού των μακεδονικών πληθυσμών από ένοπλα βουλγαρικά σώματα. Οι Έλληνες απάντησαν με ένοπλα αντάρτικα σώματα, που προσπαθούσαν να αποτρέψουν τον εκβουλγαρισμό των Μακεδόνων (μυστικά πάντα, αφού το ελληνικό κράτος δεν είχε δικαίωμα να επέμβει).
Τον Φεβρουάριο του 1878, την ίδια περίοδο που με την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου δημιουργήθηκε μια μεγάλη Βουλγαρία η οποία περιελάμβανε το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας, έγινε μία ακόμη ελληνική επανάσταση, με τους επαναστάτες να κηρύττουν στο Λιτόχωρο την ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα.
Μακεδόνες επαναστάτες, το 1878 (Σχολικό βιβλίο, Ενότητα Δ, κεφ. 3)
Το κίνημα κατεστάλη γρήγορα, αλλά παρ' όλα αυτά η Ελλάδα χρησιμοποίησε την επανάσταση του 1878 στο Συνέδριο του Βερολίνου, προκειμένου η Μακεδονία να μην παραχωρηθεί στην Βουλγαρία, πράγμα που τελικά κατάφερε.
Το αντάρτικο και από τις δύο χώρες συνεχίστηκε.
Το 1904, αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης και
ο Τέλλος Αγαπηνός (Άγρας) καθώς και οπλαρχηγοί από άλλες ελληνικές περιοχές μετέβησαν στην Μακεδονία και, από κοινού με τους ντόπιους, σχημάτισαν αντάρτικες ομάδες.
Το αντάρτικο και από τις δύο χώρες συνεχίστηκε.
Το 1904, αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης και
ο Τέλλος Αγαπηνός (Άγρας) καθώς και οπλαρχηγοί από άλλες ελληνικές περιοχές μετέβησαν στην Μακεδονία και, από κοινού με τους ντόπιους, σχημάτισαν αντάρτικες ομάδες.
Κωνσταντίνος Μαζαράκης (el.wikipedia.org)
|
Μέχρι το 1907 τα ελληνικά σώματα είχαν ανακόψει την βουλγαρική διείσδυση και είχαν κερδίσει ένα σημαντικό μέρος των μακεδονικών εδαφών.
Το 1908 ένα μέρος των Τούρκων, οι Νεότουρκοι όπως ονομάστηκαν, επαναστάτησαν ενάντια στην απολυταρχική διοίκηση του σουλτάνου και τις συνεχείς επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στην αρχή προσπάθησαν να πάρουν με το μέρος τους τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, Έλληνες, Βουλγάρους, Σέρβους, κλπ., υποσχόμενοι ισότητα και δικαιοσύνη για όλους, και το κατάφεραν.
Πεπεισμένοι οι Έλληνες και οι Βούλγαροι αντάρτες από τις διακηρύξεις των Νεοτούρκων για περισσότερη αυτονομία και παραχώρηση δικαιωμάτων, κατέθεσαν τα όπλα.
Μ' αυτόν τον τρόπο τερματίστηκε ο ανταρτοπόλεμος μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων.
Όταν, όμως, τελείωσε η τουρκική επανάσταση, οι Νεότουρκοι –οι οποίοι επικράτησαν– έδειξαν το άλλο τους πρόσωπο: Απαγόρευσαν όλες τις αντάρτικες ομάδες στην Μακεδονία και επεδίωξαν, με διωγμούς και γενοκτονίες, να εκτουρκίσουν όλους τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Έτσι, το Μακεδονικό ζήτημα παρέμεινε άλυτο. Ο αγώνας για την διεκδίκηση της Μακεδονίας συνεχίστηκε μερικά αργότερα, κατά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912).
Το 1908 ένα μέρος των Τούρκων, οι Νεότουρκοι όπως ονομάστηκαν, επαναστάτησαν ενάντια στην απολυταρχική διοίκηση του σουλτάνου και τις συνεχείς επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στην αρχή προσπάθησαν να πάρουν με το μέρος τους τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, Έλληνες, Βουλγάρους, Σέρβους, κλπ., υποσχόμενοι ισότητα και δικαιοσύνη για όλους, και το κατάφεραν.
Πεπεισμένοι οι Έλληνες και οι Βούλγαροι αντάρτες από τις διακηρύξεις των Νεοτούρκων για περισσότερη αυτονομία και παραχώρηση δικαιωμάτων, κατέθεσαν τα όπλα.
Μ' αυτόν τον τρόπο τερματίστηκε ο ανταρτοπόλεμος μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων.
Όταν, όμως, τελείωσε η τουρκική επανάσταση, οι Νεότουρκοι –οι οποίοι επικράτησαν– έδειξαν το άλλο τους πρόσωπο: Απαγόρευσαν όλες τις αντάρτικες ομάδες στην Μακεδονία και επεδίωξαν, με διωγμούς και γενοκτονίες, να εκτουρκίσουν όλους τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Έτσι, το Μακεδονικό ζήτημα παρέμεινε άλυτο. Ο αγώνας για την διεκδίκηση της Μακεδονίας συνεχίστηκε μερικά αργότερα, κατά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912).
Ο Μακεδονικός Αγώνας, σε βίντεο
(από το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα)
(youtu.be/v6rCjwl0cMs)
(youtu.be/tsinfTJWLXI)
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
history Ελληνική Ιστορία
Βικιπαίδεια: Μακεδονικός Αγώνας
Βικιπαίδεια: Βουλγαρική Εξαρχία
Εφημ. "Καθημερινή"
www.metafysiko.gr
historyreport.gr
ellada-history.blogspot.gr
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, Κεφ. 36 (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή pdf) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!