Ε΄ ΤΑΞΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ
Ακριτικά τραγούδια
Ο Διγενής ψυχομαχεί
Ο Διγενής ψυχομαχεί, κι η γης τονε τρομάζει κι η πλάκα τον ανατριχιά, πώς θα τονε σκεπάσει
γιατί εκεί που κείτεται, λόγια αντρειωμένου λέει: «Να ‘χεν η γης πατήματα, κι ο ουρανός κερκέλια,
να πάτουν τα πατήματα, να ‘πιανα τα κερκέλια, ν’ ανέβαινα στον ουρανό, να διπλωθώ να κάτσω,
να δώσω σείσμα τ’ ουρανού»
γιατί εκεί που κείτεται, λόγια αντρειωμένου λέει: «Να ‘χεν η γης πατήματα, κι ο ουρανός κερκέλια,
να πάτουν τα πατήματα, να ‘πιανα τα κερκέλια, ν’ ανέβαινα στον ουρανό, να διπλωθώ να κάτσω,
να δώσω σείσμα τ’ ουρανού»
Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης
(Δημιουργία βίντεο: Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς, 2ο Λύκειο Λιβαδειάς, Δημοτικό Ωδείο Λιβαδειάς)
(Δημιουργία βίντεο: Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς, 2ο Λύκειο Λιβαδειάς, Δημοτικό Ωδείο Λιβαδειάς)
Ο σαρακενός
Ακριτικό τραγούδι από την Κύπρο
(Πηγή: http://youtu.be/sUayrf29Iik)
Ακρίτης Κάστρον Έχτιζε
"Ακρίτης κάστρον έκτιζε χάρος να μην τον έβρει. Διπλούν, τριπλούν το έχτιζε σίδερο καρφωμένο.
Φωνάξεν την καλίτσα του (γυναίκα του) κι ηφέρε τα καλούδια. Καλώς ήρθες Αϊ - χάρε μου έλα να φαμ' κι ας πιούμε.
Εγώ δεν ήρθα για φαγί και για πιοτό δεν ήρθα. Ήρθα για τον Ακρίτη σου να πάρω την ψυχή του.
Χάρε μου πάρ' πέντε παιδιά και άφες τον Ακρίτη. Εγώ για τον Ακρίτη σου πέντε ψυχές δεν παίρνω.
Μα ας είν' κι αυτός για χάρισμα αλλά σαράντα μέρες. Κι η κόρη εκαλαγροίκησε αλλά σαράντα χρόνους.
Ψοφάν τα σαραντάμερα και οι σαράντα μέρες κι ο χάρος παραστάθηκε να πάρει την ψυχή του.
Κι ώσπου να σώσ' το λόγο του να σώσ'τη συντυχιά του απ' τα μαλλιά τον έπιασε στα μάρμαρα τον βάζει.
Χάρε μου άσε τα μαλλιά και πιάσ' με απ' το χέρι και δείξε με την τέντα σου μονάχο μου ας παγαίνω.
Αν δείξω σε την τέντα μου πολύ θε' να τρομάξεις. Όλα τριγύρω πράσινα στη μέση είναι βαμμένα.
Κομμά ψωμί κι αν έδωκες παράδεισο θα λάβεις. Κομμά παρά κι αν έδωκες χρυσή λαμπάδα (.........).
Κομμά ρούχα κι αν έδωκες μπροστά σου θα τα φέρουν. Κι αν όλα αυτά δεν τα 'κανες στις πίσσες στα καζάνια."
Φωνάξεν την καλίτσα του (γυναίκα του) κι ηφέρε τα καλούδια. Καλώς ήρθες Αϊ - χάρε μου έλα να φαμ' κι ας πιούμε.
Εγώ δεν ήρθα για φαγί και για πιοτό δεν ήρθα. Ήρθα για τον Ακρίτη σου να πάρω την ψυχή του.
Χάρε μου πάρ' πέντε παιδιά και άφες τον Ακρίτη. Εγώ για τον Ακρίτη σου πέντε ψυχές δεν παίρνω.
Μα ας είν' κι αυτός για χάρισμα αλλά σαράντα μέρες. Κι η κόρη εκαλαγροίκησε αλλά σαράντα χρόνους.
Ψοφάν τα σαραντάμερα και οι σαράντα μέρες κι ο χάρος παραστάθηκε να πάρει την ψυχή του.
Κι ώσπου να σώσ' το λόγο του να σώσ'τη συντυχιά του απ' τα μαλλιά τον έπιασε στα μάρμαρα τον βάζει.
Χάρε μου άσε τα μαλλιά και πιάσ' με απ' το χέρι και δείξε με την τέντα σου μονάχο μου ας παγαίνω.
Αν δείξω σε την τέντα μου πολύ θε' να τρομάξεις. Όλα τριγύρω πράσινα στη μέση είναι βαμμένα.
Κομμά ψωμί κι αν έδωκες παράδεισο θα λάβεις. Κομμά παρά κι αν έδωκες χρυσή λαμπάδα (.........).
Κομμά ρούχα κι αν έδωκες μπροστά σου θα τα φέρουν. Κι αν όλα αυτά δεν τα 'κανες στις πίσσες στα καζάνια."
Ερμηνεία- Ν. Κωνσταντινόπουλος, Π. Μάθος. Επιμέλεια: Χριστόδουλος Χάλαρης.
(Πηγή: http://youtu.be/P2mRotEdCV4)
(Πηγή: http://youtu.be/P2mRotEdCV4)
Γείς κυνηγός ανάτειλε
Ερμηνεύει ο Στρατής Σπυριδάκης. Επιμέλεια: Χριστόδουλος Χάλαρης.
(Πηγή: https://youtu.be/tPCzFT2cZS8)
(Πηγή: https://youtu.be/tPCzFT2cZS8)
Όλοι τα σίδερα βαστούν
Ερμηνεία: Π.Μάθος. Επιμέλεια: Χριστόδουλος Χάλαρης.
(Πηγή: https://youtu.be/tZLvbDFrOPM)
(Πηγή: https://youtu.be/tZLvbDFrOPM)
Ο Γιάννης κι ο δράκος
Ερμηνεία: Ν.Κωνσταντινόπουλος. Επιμέλεια: Χριστόδουλος Χάλαρης.
(Πηγή: https://youtu.be/A1SzFiqmMqk)
(Πηγή: https://youtu.be/A1SzFiqmMqk)
Κάτω στον Αη Γιάννη
Ερμηνεία: Ν.Κωνσταντινόπουλος. Επιμέλεια: Χριστόδουλος Χάλαρης.
(Πηγή: https://youtu.be/BrkSOLAJDa8)
(Πηγή: https://youtu.be/BrkSOLAJDa8)
Ο Ακρίτας Μιριολής (Εμίρ Αλής)
Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης
(Πηγή: http://youtu.be/H-buDt9yzJk)
(Πηγή: http://youtu.be/H-buDt9yzJk)
Ακρίτας όντας έλαμνεν
"Ακρίτας όντες έλαμνεν, σην παραποταμέαν, επέγνεν κι έρτον κι έλαμνεν, την ώρα πέντ' αυλάκια.
Επέγνεν κι έρτον κι έσπερνεν, εννέα κότια σπόρον. Έρθεν πουλίν κι εκόνεψεν, ση ζυγονί την άκρα.
Σκούται και καλοκάθεται, ση ζυγονί την μέσεν. - Οπίσ' πουλίν, οπίσ πουλίν, μη τρως την βουκεντρέαν.
Και το πουλίν κελάηδεσεν, σαν ανθρωπί' λαλίαν: - Ακρίτα μου, ντο εκάθεσαι, ντο στέκς και περμένεις;
Το ένοικο σ' εχάλασαν, και την καλή σ' επαίραν. Τ' όλον καλλίον τ' άλογο σ', στρώνε και καβαλκεύνε.
Και τ' άλλα τα καθέτερα, στέκνε και χλιμιντρίζνε."
Επέγνεν κι έρτον κι έσπερνεν, εννέα κότια σπόρον. Έρθεν πουλίν κι εκόνεψεν, ση ζυγονί την άκρα.
Σκούται και καλοκάθεται, ση ζυγονί την μέσεν. - Οπίσ' πουλίν, οπίσ πουλίν, μη τρως την βουκεντρέαν.
Και το πουλίν κελάηδεσεν, σαν ανθρωπί' λαλίαν: - Ακρίτα μου, ντο εκάθεσαι, ντο στέκς και περμένεις;
Το ένοικο σ' εχάλασαν, και την καλή σ' επαίραν. Τ' όλον καλλίον τ' άλογο σ', στρώνε και καβαλκεύνε.
Και τ' άλλα τα καθέτερα, στέκνε και χλιμιντρίζνε."
(Πηγή: https://youtu.be/9bC1Y1K2KPY)
Ομορφονιόν εζύγωνε ο Χάρος στη Μαδάρα
Ομορφονιόν εζύγωνε ό Χάρος στη Μαδάρα, μα 'ταν ό νιος ογλήγορος κι ο Χάρος κουρασμένος.
Σε πλάκα πάνω έκατσε ο χάρος διπλοπόδι, σέρνει φωνή σέρνει σφυρές ο χάρος του στρατιώτη.
«Στρατιώτη, ανήμενε κι εμέ, να πιαίνομε ομάδι» «Χάροντα κι είντα μου βαστάς, για να σε αναμένω;»
«Βαστώ σου αργυρό σπαθί κι ολόχρυσο κοντάρι», βαστώ και τση γυναικά σου ολόμαυρα να βάλει»
Σε πλάκα πάνω έκατσε ο χάρος διπλοπόδι, σέρνει φωνή σέρνει σφυρές ο χάρος του στρατιώτη.
«Στρατιώτη, ανήμενε κι εμέ, να πιαίνομε ομάδι» «Χάροντα κι είντα μου βαστάς, για να σε αναμένω;»
«Βαστώ σου αργυρό σπαθί κι ολόχρυσο κοντάρι», βαστώ και τση γυναικά σου ολόμαυρα να βάλει»
(Πηγή: https://youtu.be/NZOFL2yd5-o)
Του μικρού βλαχόπουλου
Ένα από τα πιο γνωστά Ακριτικά τραγούδια του μεσαιωνικού Βυζαντινού Ελληνισμού, στο οποίο περιγράφεται (με αρκετή δόση υπερβολής, βέβαια) η γενναιότητα των ακριτών και η επική επέλαση ενός νεαρού ακρίτα κατά χιλιάδων εχθρών.
Από την παράσταση-αναδρομή στο Ελληνικό τραγούδι: «Και με φως και με θάνατον ακαταπαύστως», που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιούνιο του 1994.
Στην λύρα ο Μιχάλης Καλλιοντζίδης. Τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας. Αφήγηση: Λυδία Κονιόρδου.
Στην λύρα ο Μιχάλης Καλλιοντζίδης. Τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας. Αφήγηση: Λυδία Κονιόρδου.