ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄: Η Ελλάδα στον 19ο αιώνα
Κεφ. 2: Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ
Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, τον Σεπτέμβριο του 1831, επικράτησε αναρχία στην χώρα. Οι εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των διάφορων παρατάξεων πήραν μεγάλες διαστάσεις.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία), που είχαν προαποφασίσει την κηδεμονία της Ελλάδας, αποφάσισαν να τοποθετηθεί ως βασιλιάς ένας νεαρός πρίγκιπας από την Βαυαρία, ο Όθωνας, γιος του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου του Α΄.
Ο Όθωνας αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο, την τότε πρωτεύουσα, τον Ιανουάριο του 1833. Επειδή ήταν ακόμη ανήλικος, ανέλαβαν την διακυβέρνηση της χώρας για δυο χρόνια τρεις συμπατριώτες του (Άρμανσμπεργκ, Μάουρερ και Έυντεκ), ως αντιβασιλείς.
Το 1834 (29 Νοεμβρίου / 11 Δεκεμβρίου) η Αθήνα έγινε επίσημα η νέα πρωτεύουσα του κράτους και μεταφέρθηκαν εκεί όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες που μέχρι τότε έδρευαν στο Ναύπλιο.
1833:Η αποβίβαση του Όθωνα στο Ναύπλιο (el.wikipedia.org)
Οι τρεις αντιβασιλείς πήραν δραστικά μέτρα για την συγκρότηση και οργάνωση του κράτους.
Χώρισαν την Ελλάδα σε νομούς, επαρχίες και δήμους.
Στελέχωσαν τον στρατό με Βαυαρούς αξιωματικούς και τον μετέτρεψαν σε τακτικό, με ιππικό και πυροβολικό.
Ίδρυσαν σχολεία για κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης. (Το 1837 άρχισε να λειτουργεί και το πρώτο Πανεπιστήμιο του ελληνικού κράτους, στην Αθήνα.)
Προκειμένου να μην αναμειγνύονται καθόλου οι Τούρκοι στα εσωτερικά της Ελλάδας, ανακήρυξαν την Ελληνική Εκκλησία αυτοκέφαλη, ανεξάρτητη δηλαδή από το Πατριαρχείο, το οποίο είχε την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη.
Σε γενικές γραμμές, οι Βαυαροί ήταν ξένοι προς την ελληνική νοοτροπία· οι περισσότεροι δεν ήξεραν καν να μιλούν ελληνικά. Κυβερνούσαν απολυταρχικά και δυσαρέστησαν από την αρχή τους Έλληνες, οι οποίοι είχαν ελπίσει σε μια καλύτερη διακυβέρνηση, ύστερα από τις άσχημες συνθήκες που είχαν βιώσει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Τα εδάφη που με την απελευθέρωση πέρασαν στην κυριαρχία του ελληνικού κράτους δεν μοιράστηκαν στους ακτήμονες, όπως περίμεναν.
Ιδιαίτερα απογοητεύτηκαν οι αγωνιστές της Επανάστασης, οι οποίοι παραμερίστηκαν από την καινούρια εξουσία και αναγκάστηκαν να ξαναβγούν στα βουνά.
Την ίδια στιγμή που οι Βαυαροί περνούσαν πλουσιοπάροχα, ο λαός ζούσε μέσα σε μεγάλη φτώχεια. Η ύπαιθρος είχε γεμίσει ληστές, και ανασφάλεια επικρατούσε παντού.
Ο Όθωνας με φουστανέλα (el.wikipedia.org)
|
Βαυαροί στρατιώτες συμπλέκονται με αγωνιστές του '21 που είχαν καταφύγει στα βουνά (anemourion.blogspot.gr)
|
Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναμειγνύονταν στα εσωτερικά της χώρας, υποκινούσαν συνωμοσίες και επηρέαζαν τα ελληνικά κόμματα.
Θύμα της ανωμαλίας αυτής έπεσε και ο Κολοκοτρώνης, που τον Μάιο του 1834 καταδικάστηκε σε θάνατο από την Αντιβασιλεία.
Κλείστηκε στην φυλακή του Ναυπλίου, όμως οι Βαυαροί δεν τόλμησαν να τον εκτελέσουν, τρέμοντας την οργή του κόσμου, και μετέτρεψαν την ποινή του σε ισόβια.
(Όταν ενηλικιώθηκε ο Όθωνας, από τις πρώτες ενέργειες που έκανε ήταν να δώσει στον Κολοκοτρώνη χάρη...)
Κατά τ' άλλα, όμως, συνέχισε να κυβερνά απολυταρχικά.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια κατά της διακυβέρνησης του Όθωνα οδήγησε στο ξέσπασμα επαναστατικού κινήματος που είχε σκοπό να τον αναγκάσει να παραχωρήσει στους Έλληνες Σύνταγμα.
Οι επαναστάτες στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843, με επικεφαλής τον στρατηγό Ιωάννη Μακρυγιάννη και τον συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη, συγκεντρώθηκαν στην πλατεία μπροστά από τα ανάκτορα, απαιτώντας Σύνταγμα.
Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 (el.wikipedia.org)
Ο Όθωνας μπροστά στην γενική κατακραυγή ενέδωσε στις απαιτήσεις των επαναστατών. Τον επόμενο χρόνο ψηφίστηκε Σύνταγμα και το πολίτευμα της χώρας μεταβλήθηκε από απόλυτη σε συνταγματική μοναρχία.
Παρ' όλα αυτά η κατάσταση δεν ηρέμησε: Ο Όθωνας συνέχιζε να κυβερνά απολυταρχικά και ταυτόχρονα οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβαιναν απροκάλυπτα στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας.
Το 1854 μάλιστα έκαναν εισβολή στον Πειραιά και προχώρησαν σε ναυτικό αποκλεισμό του και κατοχή της Αθήνας, ανεβάζοντας δική τους κυβέρνηση στην εξουσία.
Όλα αυτά γιγάντωσαν την λαϊκή δυσαρέσκεια. Το φθινόπωρο του 1862 ξέσπασαν επαναστατικά κινήματα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας εναντίον του Όθωνα, ο οποίος, κάτω από την λαϊκή πίεση, εκδιώχθηκε από την χώρα.
Τα δάνεια του Όθωνα και η πτώχευση του 1843
Όταν δολοφονήθηκε ο Καποδίστριας, η Ελλάδα ήταν καταχρεωμένη και, το κυριότερο, βρισκόταν σε αδυναμία αποπληρωμής των δανείων της Ανεξαρτησίας. Για αυτόν τον λόγο, είχε κηρύξει πτώχευση –την πρώτη της ιστορίας της– το 1827.
Παρ' όλη την αδυναμία της Ελλάδας να πληρώσει τους πιστωτές της, εκείνοι (οι Μεγάλες Δυνάμεις δηλαδή) αποφάσισαν το 1832 να δώσουν καινούριο δάνειο στην χώρα μας.
Μαζί με το δάνειο βέβαια θα μας έφερναν και δώρο έναν βασιλιά: τον Όθωνα, που ήταν δικός τους άνθρωπος και εγγύηση ότι θα έπαιρναν τα χρήματά τους πίσω (και με το παραπάνω...).
Προκειμένου να είναι σίγουρες πως θα εισπράξουν τα δανεικά, οι Μεγάλες Δυνάμεις μάς επέβαλαν και διεθνή οικονομικό έλεγχο (πράγμα πρωτοφανές, επειδή γινόταν εις βάρος ενός ανεξάρτητου κράτους).
Βάσει εκείνου του διεθνούς ελέγχου η χώρα μας ήταν υποχρεωμένη, πριν ξοδέψει χρήματα από τα έσοδα που έπαιρνε ως κράτος, να ξεπληρώνει πρώτα τους τόκους του δανείου.
Το δάνειο ανερχόταν στα 64.000.000 δραχμές (το 1833 ο Όθωνας αντικατέστησε τον φοίνικα –το πρώτο νόμισμα της Ελλάδας– με την δραχμή).
Από αυτά:
Τα 7 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν σε μεσιτείες, προμήθειες της τράπεζας, κλπ.
Τα 33 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να πληρώσουμε τόκους, τοκοχρεωλύσια, κλπ.
Τα 12,5 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να "αγοράσουμε" από τους Τούρκους βασικά την Φθιώτιδα.
Τα 2,5 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να αποπληρώσουμε παλαιούς πιστωτές.
Συμπέρασμα: Από τα 64.000.000 δραχμές μάς έμειναν περίπου 9.000.000, τα οποία όμως και αυτά ξοδεύτηκαν αφενός για στρατιωτικές σπατάλες, αφετέρου για να ζουν πλουσιοπάροχα οι αντιβασιλείς και όσοι ζούσαν γύρω από το βασιλικό περιβάλλον.
Παρ' όλη την αδυναμία της Ελλάδας να πληρώσει τους πιστωτές της, εκείνοι (οι Μεγάλες Δυνάμεις δηλαδή) αποφάσισαν το 1832 να δώσουν καινούριο δάνειο στην χώρα μας.
Μαζί με το δάνειο βέβαια θα μας έφερναν και δώρο έναν βασιλιά: τον Όθωνα, που ήταν δικός τους άνθρωπος και εγγύηση ότι θα έπαιρναν τα χρήματά τους πίσω (και με το παραπάνω...).
Προκειμένου να είναι σίγουρες πως θα εισπράξουν τα δανεικά, οι Μεγάλες Δυνάμεις μάς επέβαλαν και διεθνή οικονομικό έλεγχο (πράγμα πρωτοφανές, επειδή γινόταν εις βάρος ενός ανεξάρτητου κράτους).
Βάσει εκείνου του διεθνούς ελέγχου η χώρα μας ήταν υποχρεωμένη, πριν ξοδέψει χρήματα από τα έσοδα που έπαιρνε ως κράτος, να ξεπληρώνει πρώτα τους τόκους του δανείου.
Το δάνειο ανερχόταν στα 64.000.000 δραχμές (το 1833 ο Όθωνας αντικατέστησε τον φοίνικα –το πρώτο νόμισμα της Ελλάδας– με την δραχμή).
Από αυτά:
Τα 7 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν σε μεσιτείες, προμήθειες της τράπεζας, κλπ.
Τα 33 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να πληρώσουμε τόκους, τοκοχρεωλύσια, κλπ.
Τα 12,5 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να "αγοράσουμε" από τους Τούρκους βασικά την Φθιώτιδα.
Τα 2,5 εκατομμύρια ξοδεύτηκαν για να αποπληρώσουμε παλαιούς πιστωτές.
Συμπέρασμα: Από τα 64.000.000 δραχμές μάς έμειναν περίπου 9.000.000, τα οποία όμως και αυτά ξοδεύτηκαν αφενός για στρατιωτικές σπατάλες, αφετέρου για να ζουν πλουσιοπάροχα οι αντιβασιλείς και όσοι ζούσαν γύρω από το βασιλικό περιβάλλον.
Η Ελλάδα ανάμεσα στους δανειστές και "προστάτες" της (σκίτσο της δεκαετίας 1840)
(mavrioxia.blogspot.com)
(mavrioxia.blogspot.com)
Το 1835, πήραμε και άλλο δάνειο (από τον πατέρα του Όθωνα) για να μπορέσουμε να ξεπληρώσουμε τους προηγούμενους τόκους.
Τα δάνεια αυτά, και τα σκληρά μέτρα που έπαιρνε ο Όθωνας, ήταν η αφορμή για το ξέσπασμα της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, κατά την οποίαν ο λαός απαίτησε από τον βασιλιά να παραχωρήσει Σύνταγμα.
Το τελικό συμπέρασμα από τα δάνεια εκείνης της εποχής είναι πως γύρω στο 1860, και παρ' όλο που πληρώναμε κάθε χρόνο μεγάλα ποσά για τις δόσεις του δανείου, τελικά χρωστούσαμε περισσότερα από όσα χρωστούσαμε το 1831 που αναγκαστήκαμε να πάρουμε δάνειο.
Ταυτόχρονα μάς έμεινε και ο διεθνής οικονομικός έλεγχος (μεταξύ μας, ίσως αυτός να ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίον μάς έδιναν δάνεια...).
Τα δάνεια αυτά, και τα σκληρά μέτρα που έπαιρνε ο Όθωνας, ήταν η αφορμή για το ξέσπασμα της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, κατά την οποίαν ο λαός απαίτησε από τον βασιλιά να παραχωρήσει Σύνταγμα.
Το τελικό συμπέρασμα από τα δάνεια εκείνης της εποχής είναι πως γύρω στο 1860, και παρ' όλο που πληρώναμε κάθε χρόνο μεγάλα ποσά για τις δόσεις του δανείου, τελικά χρωστούσαμε περισσότερα από όσα χρωστούσαμε το 1831 που αναγκαστήκαμε να πάρουμε δάνειο.
Ταυτόχρονα μάς έμεινε και ο διεθνής οικονομικός έλεγχος (μεταξύ μας, ίσως αυτός να ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίον μάς έδιναν δάνεια...).
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Τελευταίο Κουδούνι
Αταξίες στην Άνω Σύρο
Βικιπαίδεια
mavrioxia.blogspot.com
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, Κεφ. 31 (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή pdf) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!