ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄: Η Ελλάδα στον 19ο αιώνα
Κεφ. 6: Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α΄
Πολιτική αστάθεια
Μετά την έξωση του Όθωνα από την Ελλάδα επικράτησε μία περίοδος έντονης αναταραχής. Οι αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις προσπαθούσαν να επιβληθούν η μία στην άλλη, πολιτικοί έφευγαν από το ένα κόμμα και μεταπηδούσαν σε κάποιο άλλο, συνήθως με κριτήριο το προσωπικό τους όφελος. Ήταν τόσο δύσκολη η κατάσταση που η χώρα σχεδόν έφτασε στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου.
Μία πληροφορία:
Το μεσημέρι της 14ης Οκτωβρίου 1862 ο αθηναϊκός λαός συγκεντρώθηκε στην πλατεία Όθωνος για να γιορτάσει την εκθρόνιση και την έξωση του Όθωνα. Μετά την δοξολογία, ο πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης, Δημήτριος Βούλγαρης, απευθύνεται στο συγκεντρωμένο πλήθος. Ανάμεσα στα άλλα λέει και τα εξής: "Ας ορκιστούμε σ' αυτήν την πλατεία να έχουμε ομόνοια, πίστη στην πατρίδα και υπακοή στις εθνικές αποφάσεις". Έτσι, απλά, η πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Ομονοίας (ή, συντομότερα, "Ομόνοια").
|
|
Πλατεία Ομονοίας: 1850, 2017
Ο ερχομός του Γεωργίου Α΄ Γλύξμπουργκ
Στους Άγγλους δεν άρεσε καθόλου η πολιτική αστάθεια της Ελλάδας (αφού μπορούσε να οδηγήσει σε δρόμους αντίθετους προς τα συμφέροντά τους) γι' αυτό, σε συνεργασία με τους πολιτικούς τους υποστηρικτές στην χώρα μας, επέβαλαν ως βασιλιά των Ελλήνων τον Δανό πρίγκιπα Γεώργιο τον Α΄.
Η άφιξη του Γεωργίου Α΄ στον Πειραιά (astypalaia.wordpress.com)
|
|
Μία δεύτερη πληροφορία (που ίσως κάποιοι δεν ξέρουν)
(Το πλήρες όνομά του ήταν: Χριστιανός Γουλιέλμος Φερδινάνδος Αδόλφος Γεώργιος Σλέσβιχ-Χολστάιν-Σόντερμπουργκ-Γλύξμπουργκ - και για τους γερμανομαθείς: Christian Vilhelm Ferdinand Adolf Georg Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg. Η δυναστεία του, η δυναστεία των Γλύξμπουργκ, θα ταλαιπωρούσε την χώρα για 111 χρόνια, μέχρι το 1974, οπότε με δημοψήφισμα ο λαός κατάργησε τον θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα.)
Τα Επτάνησα ενώνονται με την Ελλάδα
Η Αγγλία έφερε τον βασιλιά μαζί με δώρο: τα Επτάνησα. Στην πραγματικότητα, όμως, μάλλον τα "ξεφορτωνόταν" από πάνω της, αφού τα προβλήματα που της δημιουργούσαν με τις συνεχείς εξεγέρσεις τους ήταν μεγαλύτερα από τα οφέλη που είχε κρατώντας τα στην κυριαρχία της.
Άσχετα πάντως από τους λόγους που οδήγησαν την Αγγλία σ' αυτήν την πράξη, η Ελλάδα μεγάλωσε την έκτασή της κατά 2.500 τ.χμ. περίπου και κάποιες χιλιάδες Ελλήνων ενώθηκαν με την μητέρα-πατρίδα.
Μια χώρα γεμάτη προβλήματα...
Μαζί με την χώρα, μεγάλωσαν και τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η χώρα.
Σε πολιτικό επίπεδο, η Ελλάδα βασανιζόταν από μεγάλες αντιθέσεις και έχθρες μεταξύ των πολιτικών σχηματισμών.
Σε εθνικό επίπεδο, έπρεπε να κάνει κάτι ώστε το κράτος να ενσωματώσει στην επικράτειά του τις "αλύτρωτες περιοχές", τις ελληνικές περιοχές δηλαδή που κατείχε ακόμα η Οθωμανική αυτοκρατορία.
Σε κοινωνικό επίπεδο, έπρεπε να αντιμετωπίσει τις μεγάλες αντιθέσεις της ελληνικής αγροτικής κοινωνίας, με τους τσιφλικάδες (βλ. παρακάτω) από την μια και τον φτωχό λαό από την άλλη.
Σε πολιτικό επίπεδο, η Ελλάδα βασανιζόταν από μεγάλες αντιθέσεις και έχθρες μεταξύ των πολιτικών σχηματισμών.
Σε εθνικό επίπεδο, έπρεπε να κάνει κάτι ώστε το κράτος να ενσωματώσει στην επικράτειά του τις "αλύτρωτες περιοχές", τις ελληνικές περιοχές δηλαδή που κατείχε ακόμα η Οθωμανική αυτοκρατορία.
Σε κοινωνικό επίπεδο, έπρεπε να αντιμετωπίσει τις μεγάλες αντιθέσεις της ελληνικής αγροτικής κοινωνίας, με τους τσιφλικάδες (βλ. παρακάτω) από την μια και τον φτωχό λαό από την άλλη.
...στην διακυβέρνηση
Τον ίδιο χρόνο που ήρθε ο Γεώργιος ψηφίστηκε νέο σύνταγμα, που περιόριζε την δύναμη του βασιλιά και αναγνώριζε την ελευθερία του τύπου. Το σύνταγμα εκείνο διατηρήθηκε για πολλά χρόνια και θεωρούνταν από τα πιο προοδευτικά της εποχής του.
Η Ελλάδα ανακηρύχθηκε βασιλευόμενη δημοκρατία και ο βασιλιάς παραχωρούσε αρκετές αρμοδιότητες στην Βουλή.
Στην πραγματικότητα, ανεπίσημα συνέχισε να διαμορφώνει τις πολιτικές εξελίξεις, παύοντας και διορίζοντας κυβερνήσεις της επιλογής του.
Η Ελλάδα ανακηρύχθηκε βασιλευόμενη δημοκρατία και ο βασιλιάς παραχωρούσε αρκετές αρμοδιότητες στην Βουλή.
Στην πραγματικότητα, ανεπίσημα συνέχισε να διαμορφώνει τις πολιτικές εξελίξεις, παύοντας και διορίζοντας κυβερνήσεις της επιλογής του.
Χαρακτηριστικό της πολιτικής αστάθειας που επικρατούσε εκείνα τα χρόνια είναι πως μόνο την πενταετία 1870-1875 έγιναν τέσσερις φορές εκλογές και άλλαξαν εννέα κυβερνήσεις.
Οι εκλογικές αναμετρήσεις γίνονταν μέσα σε κλίμα φανατισμού και κάθε κόμμα που κατακτούσε την εξουσία απ' τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να απολύει τους δημόσιους υπαλλήλους που είχαν εκδηλωθεί υπέρ κάποιου αντίπαλου κόμματος.
Οι εκλογικές αναμετρήσεις γίνονταν μέσα σε κλίμα φανατισμού και κάθε κόμμα που κατακτούσε την εξουσία απ' τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να απολύει τους δημόσιους υπαλλήλους που είχαν εκδηλωθεί υπέρ κάποιου αντίπαλου κόμματος.
Γελοιογραφία της εποχής που υπονοεί πως οι αντιθέσεις των κομμάτων μετέτρεπαν το εθνικό Κοινοβούλιο σε … “τσίρκο”,
με τους πολιτικούς σαν αφηνιασμένα άλογα, και την Βουλή σαν ελέφαντα να… χορεύει στον ρυθμό των κομματαρχών (www.haniotika-nea.gr)
με τους πολιτικούς σαν αφηνιασμένα άλογα, και την Βουλή σαν ελέφαντα να… χορεύει στον ρυθμό των κομματαρχών (www.haniotika-nea.gr)
Μία τρίτη πληροφορία (που ίσως κάποιοι δεν ξέρουν)
Κάθε φορά που άλλαζε η κυβέρνηση, οι απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι (οι Παυσανίες όπως τους ονόμαζαν ειρωνικά: παύονταν > παύση > Παυσανίας) μαζεύονταν στην πλατεία μπροστά από εκεί που βρισκόταν το υπουργείο Οικονομικών και έκλαιγαν την μοίρα τους. Ένας λογοτέχνης, ο Δημήτριος Καμπούρογλου, έγραψε το 1878 ένα χρονογράφημα με τίτλο "Ο κήπος του Κλαυθμώνος" (κλαυθμών: το κλάψιμο). Από τότε, ανεπίσημα το όνομα της πλατείας έγινε "πλατεία Κλαυθμώνος".
Η αρχή της Δεδηλωμένης
Μέσα σε αυτό το κλίμα, και κατόπιν των αντιδράσεων του Χαριλάου Τρικούπη (πολιτικού και αρχηγού της αντιπολίτευσης) το 1875 καθιερώθηκε η Αρχή της Δεδηλωμένης.
Σύμφωνα με αυτήν ο βασιλιάς ήταν υποχρεωμένος να αναθέτει τον σχηματισμό κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που είχε την πλειοψηφία στην βουλή και όχι σε οποιονδήποτε ήθελε εκείνος, όπως ίσχυε μέχρι τότε.
Σύμφωνα με αυτήν ο βασιλιάς ήταν υποχρεωμένος να αναθέτει τον σχηματισμό κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που είχε την πλειοψηφία στην βουλή και όχι σε οποιονδήποτε ήθελε εκείνος, όπως ίσχυε μέχρι τότε.
Η Αρχή της Δεδηλωμένης περιόρισε τις παρεμβάσεις του βασιλιά στην πολιτική ζωή και έκανε τις κυβερνήσεις κάπως πιο σταθερές.
Παρ' όλο που ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ απολάμβανε τον σεβασμό των ξένων αρχηγών, η θέση της Ελλάδας ήταν πολύ ανίσχυρη εκείνη την περίοδο.
Όταν επιχείρησε να βοηθήσει τους Κρήτες κατά την Κρητική επανάσταση του 1866, απειλήθηκε από την Τουρκία με πόλεμο και τελικά αναγκάστηκε να τηρήσει ουδέτερη στάση.
Παρ' όλο που ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ απολάμβανε τον σεβασμό των ξένων αρχηγών, η θέση της Ελλάδας ήταν πολύ ανίσχυρη εκείνη την περίοδο.
Όταν επιχείρησε να βοηθήσει τους Κρήτες κατά την Κρητική επανάσταση του 1866, απειλήθηκε από την Τουρκία με πόλεμο και τελικά αναγκάστηκε να τηρήσει ουδέτερη στάση.
...στην κοινωνία
Μετά την Απελευθέρωση, όσοι είχαν λεφτά επί Τουρκοκρατίας και όσοι πλούτισαν κατά την διάρκεια της Επανάστασης, βρέθηκαν να κατέχουν πολλά χωράφια ο καθένας. Έτσι, λοιπόν, η περισσότερη καλλιεργήσιμη γη βρέθηκε στα χέρια πολύ λίγων ανθρώπων, που ονομάστηκαν τσιφλικάδες (<τσιφλίκι: μεγάλη έκταση γης που ανήκει σε έναν μόνον άνθρωπο).
Από την άλλη πλευρά βρισκόταν η πλειοψηφία του λαού: φτωχοί αγρότες με ελάχιστα ή καθόλου χωράφια, οι οποίοι για να ζήσουν αναγκάζονταν να δουλεύουν, με ελάχιστο κέρδος, στα κτήματα των τσιφλικάδων. Οι κολλήγοι, όπως ονομάζονταν, ζούσαν μια ζωή πολύ άσχημη, χωρίς καθόλου δικαιώματα απέναντι στον αφέντη-τσιφλικά.
Από την άλλη πλευρά βρισκόταν η πλειοψηφία του λαού: φτωχοί αγρότες με ελάχιστα ή καθόλου χωράφια, οι οποίοι για να ζήσουν αναγκάζονταν να δουλεύουν, με ελάχιστο κέρδος, στα κτήματα των τσιφλικάδων. Οι κολλήγοι, όπως ονομάζονταν, ζούσαν μια ζωή πολύ άσχημη, χωρίς καθόλου δικαιώματα απέναντι στον αφέντη-τσιφλικά.
Ο Γεώργιος, για να περιορίσει το φαινόμενο αυτό και να μειώσει τον κίνδυνο εξεγέρσεων των φτωχών κολλήγων, άρχισε να παραχωρεί εθνικά κτήματα σε ακτήμονες γεωργούς. Από τότε, η μικρή γεωργική ιδιοκτησία που την καλλιεργεί μία οικογένεια θα κυριαρχήσει στην ελληνική αγροτική οικογένεια.
Η αγροτική παραγωγή συνέχισε να είναι η κύρια απασχόληση των Ελλήνων, αφού 8 στους 10 εκείνη την περίοδο ήταν αγρότες.
Μετά το 1860 άρχισαν να αναπτύσσονται η ναυτιλία και η βιοτεχνία, καθώς και να δημιουργούνται τα πρώτα εργοστάσια.
Άρχισε να αναπτύσσεται η αστυφιλία (η στροφή των ανθρώπων προς τις πόλεις).
Η αγροτική παραγωγή συνέχισε να είναι η κύρια απασχόληση των Ελλήνων, αφού 8 στους 10 εκείνη την περίοδο ήταν αγρότες.
Μετά το 1860 άρχισαν να αναπτύσσονται η ναυτιλία και η βιοτεχνία, καθώς και να δημιουργούνται τα πρώτα εργοστάσια.
Άρχισε να αναπτύσσεται η αστυφιλία (η στροφή των ανθρώπων προς τις πόλεις).
Η επιδημία χολέρας
|
Η Αθήνα την δεκαετία του 1870 είχε περίπου 70.000 κατοίκους. Η ανάπτυξή της όμως ήταν χωρίς σχέδιο και οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν κάτω από άσχημες συνθήκες και υπέφεραν συχνά από αρρώστιες. Το 1854 επιδημία χολέρας έπληξε πρώτα τον Πειραιά –την μετέφεραν Γάλλοι στρατιώτες που έρχονταν από τον πόλεμο της Κριμαίας– και λόγω κακών συνθηκών υγιεινής μεταδόθηκε κατόπιν στην Αθήνα, στο Μεσολόγγι και σε άλλες πόλεις. (Πηγή εικόνας: www.greek-language.gr) |
Ο επίλογος
|
Ο Γεώργιος Α΄ δολοφονήθηκε το 1913, σε μία επίσκεψή του στην Θεσσαλονίκη.
Λένε πως πίσω από την δολοφονία του κρυβόταν η Γερμανία, η οποία δεν συμφωνούσε και πολύ με τις ενέργειες του Έλληνα βασιλιά. Το θέμα είναι πως "όλως τυχαίως" ο δολοφόνος του σκοτώθηκε στην ανάκριση - έπεσε από το παράθυρο και αυτοκτόνησε είχε ανακοινώσει η αστυνομία, η κατάθεσή του δεν δόθηκε ποτέ στην δημοσιότητα και οι φάκελοι με το ανακριτικό υλικό κάηκαν όταν στο καράβι που τους μετέφερε στον Πειραιά ξέσπασε πυρκαγιά από μέσα από την καμπίνα στην οποίαν φυλάσσονταν αυτοί! Τόσο τυχαία... Σε γενικές γραμμές, ο Γεώργιος Α΄ ήταν ένας βασιλιάς που ενέπνεε τον σεβασμό στους ξένους ηγέτες και ταυτόχρονα δεν φέρθηκε ποτέ με τέτοιον τρόπο ώστε να φανατιστεί ο λαός υπέρ του ή κατά του. Αντίθετα, η διαλλακτικότητα και η ψυχραιμία του, του επέτρεπε χωρίς να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής η εξουσία του να παραμένει σεβαστή από τον πολιτικό κόσμο. |
Ο Γεώργιος μπαίνει με τον διάδοχο Κωνσταντίνο (τον γιο του)
στην Θεσσαλονίκη, λίγο πριν την δολοφονία του (panagiotisandriopoulos.blogspot.gr) |
|
|
Η δολοφονία του Γεωργίου (αριστερά), Ο δολοφόνος Αλέξανδρος Σχοινάς στο δικαστήριο (δεξιά) (murderpedia.org)
Αλυτρωτισμός -Η Μεγάλη Ιδέα
Στα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχαν ακόμη πολλά μέρη στα οποία ζούσαν Έλληνες και βρίσκονταν ακόμα κάτω από την κυριαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Από την δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους υπήρχε έντονη και διαρκής η επιθυμία να απελευθερωθούν αυτές οι περιοχές, οι "αλύτρωτες περιοχές" όπως τις έλεγαν, και να ενσωματωθούν στην Ελλάδα.
Έτσι, αφ' ενός οι Έλληνες θα μπορούσαν να ζήσουν στην πατρίδα τους, όπως θα ταίριαζε, και ταυτόχρονα η χώρα μας θα πολλαπλασίαζε τα εδάφη της και θα γινόταν πιο ισχυρή.
Αυτή ήταν η Μεγάλη Ιδέα, που κυριάρχησε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και υποστηρίχτηκε τόσο από τον απλό λαό όσο και από τους κυβερνήτες.
Το κίνημα που διαπνεόταν από την Μεγάλη Ιδέα ονομάστηκε Αλυτρωτισμός.
Έτσι, αφ' ενός οι Έλληνες θα μπορούσαν να ζήσουν στην πατρίδα τους, όπως θα ταίριαζε, και ταυτόχρονα η χώρα μας θα πολλαπλασίαζε τα εδάφη της και θα γινόταν πιο ισχυρή.
Αυτή ήταν η Μεγάλη Ιδέα, που κυριάρχησε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και υποστηρίχτηκε τόσο από τον απλό λαό όσο και από τους κυβερνήτες.
Το κίνημα που διαπνεόταν από την Μεγάλη Ιδέα ονομάστηκε Αλυτρωτισμός.
Σσσσ... Και τώρα κουτσομπολιό!
Ο Γεώργιος Α΄, σε ένα ταξίδι του στην Ρωσία γνώρισε την Μεγάλη Δούκισσα Όλγα Κωνσταντίνοβνα της Ρωσίας και την παντρεύτηκε.
Η βασίλισσα ήταν γνωστή ως γλεντζού και "γερό ποτήρι". Το έτσουζε αρκετά, που λέμε...
Η βασίλισσα ήταν γνωστή ως γλεντζού και "γερό ποτήρι". Το έτσουζε αρκετά, που λέμε...
Κάποια φορά που είχε έρθει στον Πειραιά ο ρωσικός στόλος, που τον είχε μεγάλη αγάπη, η βασίλισσα πήγε στην εκδήλωση υποδοχής και ήπιε τόσο πολύ που "εκτροχιάστηκε" και δημιουργήθηκε σκάνδαλο!
Ο σατιρικός μας ποιητής, Γιώργος Σουρής, της έγραψε ένα ποίημα:
"Κυρά Γιώργαινα γυρίστρα, Κυρά Γιώργαινα μπεκρού
θα γενείς πομπή του κόσμου του μεγάλου και μικρού
κυρά Γιώργαινα να λείψουν τα μεθύσια τα πολλά
κυρά Γιώργαινα σου λέω δεν στεκόμαστε καλά."
Η "κυρα-Γιώργαινα" όμως, η βασίλισσα, παρεξηγήθηκε! Ο Σουρής (που λεγόταν κι εκείνος Γιώργος, όπως ο βασιλιάς) δικαιολογήθηκε στην αστυνομία πως το έγραψε για την γυναίκα του κι έτσι, γλίτωσε παρά τρίχα την φυλάκιση!
Άσχετα με τις δικαιολογίες του Σουρή, ο κόσμος –που κατάλαβε πως το έβγαλε για την βασίλισσα, την οποίαν έτσι κι αλλιώς δεν εκτιμούσε αφού είχε απολυταρχική συμπεριφορά– το έμαθε και το 'λεγε απ' έξω για αρκετό καιρό!
Ο σατιρικός μας ποιητής, Γιώργος Σουρής, της έγραψε ένα ποίημα:
"Κυρά Γιώργαινα γυρίστρα, Κυρά Γιώργαινα μπεκρού
θα γενείς πομπή του κόσμου του μεγάλου και μικρού
κυρά Γιώργαινα να λείψουν τα μεθύσια τα πολλά
κυρά Γιώργαινα σου λέω δεν στεκόμαστε καλά."
Η "κυρα-Γιώργαινα" όμως, η βασίλισσα, παρεξηγήθηκε! Ο Σουρής (που λεγόταν κι εκείνος Γιώργος, όπως ο βασιλιάς) δικαιολογήθηκε στην αστυνομία πως το έγραψε για την γυναίκα του κι έτσι, γλίτωσε παρά τρίχα την φυλάκιση!
Άσχετα με τις δικαιολογίες του Σουρή, ο κόσμος –που κατάλαβε πως το έβγαλε για την βασίλισσα, την οποίαν έτσι κι αλλιώς δεν εκτιμούσε αφού είχε απολυταρχική συμπεριφορά– το έμαθε και το 'λεγε απ' έξω για αρκετό καιρό!
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Αταξίες στην Άνω Σύρο
Τελευταίο Κουδούνι
Βικιπαίδεια
Σαν Σήμερα
Οι Λέξεις Έχουν την δική τους Ιστορία
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, Κεφ. 33 (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
