Ε΄ ΤΑΞΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΕΝΟΤΗΤΑ Γ΄
15. Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής
Με την Στάση του Νίκα ο ναός της Αγίας Σοφίας καταστράφηκε από το οργισμένο πλήθος των διαδηλωτών.Ο Ιουστινιανός αποφάσισε να κτίσει ξανά τον ναό, λαμπρότερο από τον προηγούμενο. Το κτίσιμό του το ανέθεσε σε δύο ονομαστούς αρχιτέκτονες, τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο. Επιθυμία του ήταν να κτιστεί ένας ναός που όμοιός του να μην υπήρχε πουθενά αλλού. (Μέχρι τότε, ο πιο ένδοξος ναός όλων των εποχών, στην περιοχή της Μεσογείου, ήταν ο ναός του Σολομώντα, στην Ιερουσαλήμ.)
Οι δύο αρχιτέκτονες συνδύασαν τον ρυθμό της ορθογώνιας βασιλικής, σύμφωνα με τον οποίον είχαν κτιστεί οι πρώτοι χριστιανικοί ναοί, και τον ρυθμό του περίκεντρου ναού με τρούλο. Έτσι γεννήθηκε ένας νέος ρυθμός, η βασιλική με τρούλο.
Ο νέος ρυθμός επικράτησε τόσο πολύ, που και στις μέρες μας ακόμη οι περισσότεροι ναοί κτίζονται με αυτό το σχέδιο.
Αποτελείται από το αίθριο,τους δύο νάρθηκες και τον κυρίως ναό.
Το αίθριο είναι αυλή ορθογώνια, με κολώνες γύρω-γύρω και με κρήνη (βρύση) στο κέντρο που παλιά έφερε την περίφημη επιγραφή:
"ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ"
(Νίψον ανομήματα, μη μόναν όψιν = Να ξεπλένεις τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου, ενν. πριν μπεις στον ναό.)
Η επιγραφή διαβαζόταν και αντίστροφα (καρκινική γραφή), γι' αυτό και ήταν γραμμένη με κεφαλαία και χωρίς κενά ανάμεσα στις λέξεις. Σήμερα δεν σώζεται.
Η επιγραφή διαβαζόταν και αντίστροφα (καρκινική γραφή), γι' αυτό και ήταν γραμμένη με κεφαλαία και χωρίς κενά ανάμεσα στις λέξεις. Σήμερα δεν σώζεται.
(Σήμερα, την συνήθεια του πλυσίματος των χεριών, ή άλλων μερών του σώματος την διατηρούν οι μουσουλμάνοι (οι οποίοι έχουν προσλάβει πολλά στοιχεία της χριστιανικής θρησκείας στην θρησκεία τους) και οι καθολικοί: οι μουσουλμάνοι με τις βρύσες που έχουν έξω από τα τζαμιά, για να πλένουν -συμβολικά- οι πιστοί τα χέρια, τα πόδια και το πρόσωπό τους, και οι καθολικοί με τις μικρές βρυσούλες που υπάρχουν στις εισόδους των ναών τους για να πλένουν -επίσης συμβολικά- τα χέρια τους.)
Πέρα από το μέγεθός του, το εκπληκτικότερο μέρος του ναού ήταν ο τρούλος του.
Όταν κοιτούσε κάποιος προς τα πάνω, τα πολλά παράθυρα και οι ακτίνες του ήλιου που έμπαιναν από αυτά έδιναν την εντύπωση πως ο τρούλος αιωρούνταν στον αέρα. Σαν να κρεμόταν από το πουθενά...
Το μήκος του ναού είναι 80,90 μ. το πλάτος 69,5 μ. και το ύψος 55,6 μ. Η διάμετρος του τρούλου είναι 33 μ. και το ύψος του 13,8 μ.
Ο Ιουστινιανός ζήτησε –και πέτυχε– να προσφέρουν πολλοί άνθρωποι από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας χρήματα και υλικά για το κτίσιμό του. Έτσι, από κάθε γωνιά του κράτους, προσφέρθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Πόλη πολύτιμα μάρμαρα και δυσεύρετα υλικά.
Δέκα περίπου χιλιάδες εργάτες και διαλεχτοί τεχνίτες εργάστηκαν επί πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί ο ναός.
Λέγεται πως, για να αποφύγουν οι αρχιτέκτονες το φαινόμενο της αντήχησης και του αντίλαλου (της ηχούς) σε τόσο μεγάλο χώρο, είχαν κάνει το εξής τέχνασμα:
Είχαν κρεμάσει μεταξωτές κλωστές από κολώνα σε κολώνα, αρκετά λεπτές και αρκετά ψηλά ώστε να μην γίνονται αντιληπτές από το ανθρώπινο μάτι. Έτσι, οι ανεπιθύμητες συχνότητες του ήχου "πνίγονταν" μέσα στις κλωστές εκείνες και οι ψαλμωδίες των ιερέων και των ψαλτών διαχέονταν διαυγείς, καθαροί στο εκκλησίασμα.
(Λόγω αδυναμίας εξεύρεσης γραπτών πηγών που να το επιβεβαιώνουν, δεν είμαστε σίγουροι για την εγκυρότητα της παραπάνω πληροφορίας...)
Πώς ακουγόταν ο ήχος στην Αγία Σοφία
Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ (Stanford) κατάφεραν να αναπαραγάγουν ψηφιακά τον ήχο των ψαλμών, όπως θα ακουγόταν αυτός στην Αγία Σοφία κατά την εποχή της λειτουργίας της.
Το πρόγραμμα «Icons of Sound» χρησιμοποιεί την σύγχρονη τεχνολογία, και με την βοήθεια ειδικών προγραμμάτων στους υπολογιστές προσπαθεί να αποδώσει την ακουστική εμπειρία κάποιου Βυζαντινού όταν εκείνος θα βρισκόταν μέσα στον χώρο της Αγίας Σοφίας και θα άκουγε την λειτουργία.
Το πρόγραμμα «Icons of Sound» χρησιμοποιεί την σύγχρονη τεχνολογία, και με την βοήθεια ειδικών προγραμμάτων στους υπολογιστές προσπαθεί να αποδώσει την ακουστική εμπειρία κάποιου Βυζαντινού όταν εκείνος θα βρισκόταν μέσα στον χώρο της Αγίας Σοφίας και θα άκουγε την λειτουργία.
Ακούστε:
Ακούστε:
(youtu.be/1ZbG6kTIpkM)
Τα εγκαίνια έγιναν το 537 μ.Χ. Η παράδοση λέει πως όταν ο Ιουστινιανός προσήλθε στον ναό την ημέρα των εγκαινίων, φώναξε εντυπωσιασμένος: "Νενίκηκά σε Σολομών!" ("Σε νίκησα Σολομών" [επειδή έβλεπε πως είχε κατασκευάσει λαμπρότερο ναό από τον ναό του Σολομώντος στα Ιεροσόλυμα]).
Στην ΝΔ πλευρά της Αγίας Σοφίας τοποθετήθηκε και η "κολώνα" του Ιουστινιανού με το χάλκινο έφιππο άγαλμά του.
Στα επόμενα χρόνια όλα τα μεγάλα γεγονότα, όπως στέψεις αυτοκρατόρων, γάμοι αυτοκρατόρων, ανακήρυξη Πατριαρχών κλπ, τελούνταν εκεί. Μετά την άλωση από τους Τούρκους μετατράπηκε σε τζαμί και σήμερα είναι μουσείο.
Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε φωτογραφία της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης, με τον ναό της Αγ. Σοφίας όπως θα ήταν χωρίς τους μουσουλμανικούς μιναρέδες (έχουν αφαιρεθεί με ψηφιακό τρόπο):
(Πηγή φωτογραφίας: el.wikipedia.org, Ψηφιακή επεξεργασία: digitalzoot 2018)
Το μάθημα σε μια εικόνα
Η Αγία Σοφία σε παλιές φωτογραφίες και σχέδια.της εποχής της τουρκοκρατίας
ΚΛΙΚ εδώ!
Στους Χριστιάνους, ένα χωριό κοντά στα Φιλιατρά της Μεσσηνίας, υπάρχει η εκκλησία του Σωτήρος:
Στους Χριστιάνους, ένα χωριό κοντά στα Φιλιατρά της Μεσσηνίας, υπάρχει η εκκλησία του Σωτήρος:
Οι κάτοικοι του χωριού λένε : "Άγια Σωτήρα στο Μοριά κι Άγια Σοφιά στην Πόλη". Τι να σημαίνει άραγε αυτή η φράση;
(Και τι δουλειά έχει ο ναός του Σωτήρα εδώ, στο κεφάλαιο για την Αγία Σοφία;)
(Πολλές από τις πληροφορίες και τις εικόνες τις πήραμε από την Εγκύκλιο Παιδεία.)
(Και τι δουλειά έχει ο ναός του Σωτήρα εδώ, στο κεφάλαιο για την Αγία Σοφία;)
(Πολλές από τις πληροφορίες και τις εικόνες τις πήραμε από την Εγκύκλιο Παιδεία.)
Εικονική περιήγηση στην Αγία Σοφία
Περιηγηθείτε εικονικά στην Αγια-Σοφιά, στην Κωνσταντινούπολη:
Πατήστε στην εικόνα, για να μεταφερθείτε στον ιστότοπο.