ΣΤ΄ ΤΑΞΗ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄: Το Φυσικό Περιβάλλον
Κεφ. 9: Η ατμόσφαιρα
Αν η Γη ήταν ένα μήλο...
...η ατμόσφαιρα θα είχε τόσο πάχος, όσο η φλούδα του. (Καλά... Στο περίπου...)
Στις εικόνες παρακάτω, η ατμόσφαιρα της Γης (βασικά τα πρώτα της στρώματα, στα οποία βρίσκεται το 99% αυτής) είναι αυτή η λεπτή λευκή "φλούδα" που φαίνεται γύρω από τον πλανήτη.
Στις εικόνες παρακάτω, η ατμόσφαιρα της Γης (βασικά τα πρώτα της στρώματα, στα οποία βρίσκεται το 99% αυτής) είναι αυτή η λεπτή λευκή "φλούδα" που φαίνεται γύρω από τον πλανήτη.
Τα συστατικά της ατμόσφαιρας
(Πηγή: Ψηφιακό Σχολείο)
Τα στρώματα της ατμόσφαιρας
Με στρογγυλοποιημένους αριθμούς (και αρκετά σχετική προσέγγιση):
Εξώσφαιρα~ 900-800 χμ. έως 9.000-10.000 χμ.
Ένας ορισμός τού ορίου της εξώσφαιρας τοποθετεί το ανώτατο άκρο της γήινης ατμόσφαιρας στα 190.000 χμ (εκεί όπου η βαρύτητα της Γης είναι μηδενική πια). Οι περισσότεροι επιστήμονες όμως συμφωνούν πως το επίσημο όριο μεταξύ Γης και διαστήματος είναι γύρω στα 10.000 χμ. Τα μόρια του αέρα που υπάρχουν στην εξώσφαιρα είναι τόσο λίγα που ουσιαστικά είναι σαν να μην υπάρχει καθόλου αέρας εκεί. Θερμόσφαιρα ~ 80-90 χμ. έως 600-700 χμ.
Λέγεται θερμόσφαιρα επειδή η θερμοκρασία σ' αυτό το στρώμα μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 4.500° C. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός κινείται μέσα στα όρια της θερμόσφαιρας. ΙονόσφαιραΑπό την μεσόσφαιρα, και μέχρι τα 1.000 χμ. περίπου, υπάρχει ένα στρώμα ιόντων (ηλεκτρικά φορτισμένων ατόμων), που ονομάζεται ιονόσφαιρα.
Η ιονόσφαιρα έχει μεγάλη χρησιμότητα για εμάς, αφού βοηθά στην διάδοση των ραδιοφωνικών σημάτων. Το φαινόμενο του σέλαος (το βόρειο και νότιο σέλας) οφείλεται σ' αυτήν ακριβώς την ζώνη ιόντων. Μεσόσφαιρα~ 50 χμ. έως 80 χμ.
Η μεσόσφαιρα είναι ουσιαστικά το τελευταίο στρώμα της ατμόσφαιρας που υπάρχουν όλα τα αέριά της, αναμεμειγμένα.Υπάρχει όμως τόσο λίγος αέρας εκεί πάνω, που δεν θα μπορούσαμε να αναπνεύσουμε. Οι μετεωρίτες που βλέπουμε να πέφτουν στην Γη (ή τα πεφταστέρια, αν προτιμάτε...) στην μεσόσφαιρα καίγονται, επειδή εκεί συναντούν το πρώτο στρώμα ατμόσφαιρας με πολλά αέρια, τα οποία προκαλούν τριβές και τους αυξάνουν δραματικά την θερμοκρασία. Στρατόσφαιρα~ 10-15 χμ. έως 45-50 χμ.
Η στρατόσφαιρα είναι το επόμενο στρώμα της ατμόσφαιρας, στο οποίο επικρατούν διαφορετικές συνθήκες απ' ό,τι στην τροπόσφαιρα: ο αέρας εκεί είναι κρύος στα χαμηλά στρώματα και ζεστός στο ανώτερο τμήμα της. Αν υπήρχε δηλαδή ένα βουνό μέσα στην στρατόσφαιρα, καθώς θα ανεβαίναμε στην κορυφή του θα έπρεπε να βγάζουμε ρούχα για να μην σκάσουμε, αντίθετα από αυτό που ισχύει στην τροπόσφαιρα. Μέσα στην στρατόσφαιρα υπάρχει το στρώμα του όζοντος (πληροφορίες πιο κάτω). Τροπόσφαιρα0 χμ. έως ~ 10-15 χμ.
Η τροπόσφαιρα περιέχει τα 3/4 της μάζας όλης της ατμόσφαιρας. Όλη η ζωή στην Γη εξελίσσεται μέσα στην τροπόσφαιρα. Εδώ δημιουργούνται και όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα |
( Πληροφορίες: spaceplace.nasa.gov, www.meteorologiaenred.com / Eπεξεργασία φωτογραφίας: Digitalzoot )
Η Γη μαζί με την ατμόσφαιρα
(Πηγή εικόνας: το παρακάτω βίντεο)
Πόσο ψηλά "ανεβαίνει" η ατμόσφαιρα;
(Πηγή: youtu.be/VVIesvLJjHE)
Τα δύο κατώτερα τμήματα της ατμόσφαιρας, σε πραγματική φωτογραφία:
Η τροπόσφαιρα (το κατώτατο τμήμα της ατμόσφαιρας, αυτό μέσα στο οποίο γίνονται όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα) είναι η περιοχή με το βαθύ πορτοκαλί χρώμα.
Η περιοχή με το γαλάζιο χρώμα είναι η στρατόσφαιρα.
Η περιοχή με το γαλάζιο χρώμα είναι η στρατόσφαιρα.
(Φωτογραφία που τράβηξαν οι αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, 2014 - Πηγή: εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ)
Τα σύννεφα από ψηλά
(digitalzoot)
Ουρανός και θάλασσα
Για προσέξτε αυτή την φωτογραφία, την τραβηγμένη από αεροπλάνο.
Τι παρατηρείτε;
Προφανώς, ο ουρανός στο πάνω μέρος και η θάλασσα στο κάτω.
Ναι;
Τι παρατηρείτε;
Προφανώς, ο ουρανός στο πάνω μέρος και η θάλασσα στο κάτω.
Ναι;
...Και η απάντηση είναι όχι!
Η φωτογραφία είναι ανεβασμένη ανάποδα.
Η σωστή φωτογραφία (με τον σωστό προσανατολισμό) είναι η παρακάτω:
(Καταλαβαίνετε τώρα γιατί κάποιες φορές οι πιλότοι των πολεμικών αεροπλάνων, όταν κάνουν ελιγμούς στον αέρα αναποδογυρίζοντας το αεροπλάνο, κινδυνεύουν να βρεθούν στην θάλασσα;)
Πάνω από τα σύννεφα...
(digitalzoot: youtu.be/nURTjERccMo)
Μέσα από τα σύννεφα...
Ακολουθήστε τον πιλότο σε μια πανέμορφη διαδρομή, καθώς ετοιμάζεται να προσγειωθεί στο Κουίνσταουν της Νέας Ζηλανδίας.
(youtu.be/w0xMELV48Ec)
Ένα ιδιαίτερο αέριο: το όζον
Το όζον είναι ένα αέριο, η μορφή του οποίου μοιάζει με του οξυγόνου. Δηλαδή το μόριο του οξυγόνου (Ο2) αποτελείται από δύο άτομα οξυγόνου, ενώ το μόριο του όζοντος (Ο3) από τρία άτομα οξυγόνου.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες παράγουν όζον (καυσαέρια, σπρέυ, κλπ.) το οποίο και αναπνέουμε, αλλά επειδή είναι ελαφρύτερο από τον αέρα, ανεβαίνει στο πάνω μέρος της τροπόσφαιρας.
Παρ' όλο που η δομή του μοιάζει με αυτήν του οξυγόνου, η ομοιότητα με αυτό σταματά εδώ. Όσο πολύτιμο είναι για την ζωή μας το οξυγόνο, τόσο καταστρεπτικό είναι για τα πνευμόνια μας το όζον!
Και πάλι: Όσο καταστρεπτικό είναι το όζον για την υγεία μας όταν βρίσκεται χαμηλά και το αναπνέουμε, τόσο πολύτιμο είναι όταν βρίσκεται ψηλά στην στρατόσφαιρα.
Και είναι πολύτιμο, επειδή μας προστατεύει από τις επικίνδυνες ακτίνες του Ήλιου.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες παράγουν όζον (καυσαέρια, σπρέυ, κλπ.) το οποίο και αναπνέουμε, αλλά επειδή είναι ελαφρύτερο από τον αέρα, ανεβαίνει στο πάνω μέρος της τροπόσφαιρας.
Παρ' όλο που η δομή του μοιάζει με αυτήν του οξυγόνου, η ομοιότητα με αυτό σταματά εδώ. Όσο πολύτιμο είναι για την ζωή μας το οξυγόνο, τόσο καταστρεπτικό είναι για τα πνευμόνια μας το όζον!
Και πάλι: Όσο καταστρεπτικό είναι το όζον για την υγεία μας όταν βρίσκεται χαμηλά και το αναπνέουμε, τόσο πολύτιμο είναι όταν βρίσκεται ψηλά στην στρατόσφαιρα.
Και είναι πολύτιμο, επειδή μας προστατεύει από τις επικίνδυνες ακτίνες του Ήλιου.
Η τρύπα του όζοντος
Τρύπα του όζοντος λέμε το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο το όζον της στρατόσφαιρας αραιώνει κάποιες εποχές του χρόνου, με αποτέλεσμα οι ακτίνες του Ήλιου σ' εκείνη την περιοχή να μπαίνουν στην Γη "αφιλτράριστες" και να προξενούν βλάβες στην υγεία των ανθρώπων που ζουν σ' εκείνες τις περιοχές.
Αιτία του φαινομένου είναι κυρίως οι χλωροφθοράνθρακες (CFC) που βρίσκονται στα σπρέυ οι οποίοι, ανεβαίνοντας στην στρατόσφαιρα καταστρέφουν το όζον που υπάρχει εκεί.
Αιτία του φαινομένου είναι κυρίως οι χλωροφθοράνθρακες (CFC) που βρίσκονται στα σπρέυ οι οποίοι, ανεβαίνοντας στην στρατόσφαιρα καταστρέφουν το όζον που υπάρχει εκεί.
(youtu.be/MnQxNqBrcpo)
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου
(youtu.be/77inUTx0QlM)
Η εξήγηση εικονογραφημένη