ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄: Η Ελλάδα στον 19ο αιώνα
Κεφ. 5: Επαναστατικά κινήματα στην Ήπειρο, την Θεσσαλία και την Κρήτη
Η Ήπειρος, η Θεσσαλία και η Κρήτη ήταν από τις περιοχές που εξαιρέθηκαν το νέο ελληνικό κράτος, παρ' όλο που από πολύ παλιά ήταν τόποι στους οποίους ζούσαν κυρίως Έλληνες.
Και οι τρεις περιοχές είχαν ξεσηκωθεί αρκετές φορές εναντίον των Τούρκων, τόσο πριν όσο και μετά την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, και μέχρι την ενσωμάτωσή τους σε αυτό.
Και οι τρεις περιοχές είχαν ξεσηκωθεί αρκετές φορές εναντίον των Τούρκων, τόσο πριν όσο και μετά την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, και μέχρι την ενσωμάτωσή τους σε αυτό.
ΗΠΕΙΡΟΣ
Από τα τέλη του 15ου αιώνα και μετά η Ήπειρος βρέθηκε κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών. Η Οθωμανική περίοδος ήταν εξαιρετικά επώδυνη για την περιοχή, αφού οι εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις δόθηκαν στους μουσουλμάνους και πολλοί Ηπειρώτες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη.
Αυτό το γεγονός όμως είχε και τις θετικές του πλευρές, μια που οι Ηπειρώτες στις ευρωπαϊκές χώρες πλούτισαν, μορφώθηκαν και βοήθησαν τα χωριά τους, δίνοντας χρήματα, ή κτίζοντας σχολεία και βιβλιοθήκες. Η Ήπειρος υπήρξε από τις περιοχές στις οποίες κυκλοφόρησαν έντονα οι ιδέες του Διαφωτισμού. Κυκλοφορούσε παλιά για τα Γιάννενα η φράση πως ήταν "πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα".
Αυτό το γεγονός όμως είχε και τις θετικές του πλευρές, μια που οι Ηπειρώτες στις ευρωπαϊκές χώρες πλούτισαν, μορφώθηκαν και βοήθησαν τα χωριά τους, δίνοντας χρήματα, ή κτίζοντας σχολεία και βιβλιοθήκες. Η Ήπειρος υπήρξε από τις περιοχές στις οποίες κυκλοφόρησαν έντονα οι ιδέες του Διαφωτισμού. Κυκλοφορούσε παλιά για τα Γιάννενα η φράση πως ήταν "πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα".
Η Ήπειρος υπήρξε εστία εξεγέρσεων από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η πιο σημαντική ήταν η εξέγερση που οργάνωσε ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (θυμηθείτε και από ΕΔΩ!) το 1611, η οποία καταπνίγηκε και οδήγησε σε φρικτό θάνατο τον εμπνευστή της, αφού προδόθηκε από κάποιους Έλληνες και ταυτόχρονα καταδικάστηκε και καθαιρέθηκε από την Εκκλησία.
Από την Ήπειρο κατάγονταν διάφοροι αγωνιστές της Επανάστασης, όπως ο ξακουστός κλεφταρματολός Αντώνης Κατσαντώνης, οι οποίοι κατά την Επανάσταση έδρασαν σε πιο νότιες περιοχές.
Στα τέλη του 18ου αιώνα ονομαστές έμειναν οι μάχες των Σουλιωτών με τους Οθωμανούς και τον Αλή πασά.
Οι μάχες εκείνες κράτησαν μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε οι Σουλιώτες νικήθηκαν, εκδιώχθηκαν από το Σούλι και "προσέφεραν" στην Ιστορία τον θαυμαστό χορό του Ζαλόγγου (που δεν ήταν χορός βέβαια, με την έννοια που έχει η λέξη - γκρεμοτσάκισμα στο βάραθρο ήταν... Χορό τον ονόμασαν αργότερα, προφανώς για να τονιστεί η αυτοθυσία και η ηρωικότητα της πράξης).
Στα τέλη του 18ου αιώνα ονομαστές έμειναν οι μάχες των Σουλιωτών με τους Οθωμανούς και τον Αλή πασά.
Οι μάχες εκείνες κράτησαν μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε οι Σουλιώτες νικήθηκαν, εκδιώχθηκαν από το Σούλι και "προσέφεραν" στην Ιστορία τον θαυμαστό χορό του Ζαλόγγου (που δεν ήταν χορός βέβαια, με την έννοια που έχει η λέξη - γκρεμοτσάκισμα στο βάραθρο ήταν... Χορό τον ονόμασαν αργότερα, προφανώς για να τονιστεί η αυτοθυσία και η ηρωικότητα της πράξης).
|
Το Σούλι
(www.greek-language.gr) |
Κατά την δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους η Ήπειρος έμεινε έξω από αυτό.
Στην συνέχεια οι Ηπειρώτες έκαναν διάφορες προσπάθειες να ενωθούν με την Ελλάδα. Οι σημαντικότερες ήταν το 1854, το 1881, οπότε ενσωματώθηκε στην χώρα μας ένα μικρό μέρος της (περιοχή της Άρτας) και το 1896.
Η υπόλοιπη Ήπειρος, εκτός από το βόρειο τμήμα της που δόθηκε στην Αλβανία, κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα μετά το τέλος των βαλκανικών πολέμων (1912-'13).
Στην συνέχεια οι Ηπειρώτες έκαναν διάφορες προσπάθειες να ενωθούν με την Ελλάδα. Οι σημαντικότερες ήταν το 1854, το 1881, οπότε ενσωματώθηκε στην χώρα μας ένα μικρό μέρος της (περιοχή της Άρτας) και το 1896.
Η υπόλοιπη Ήπειρος, εκτός από το βόρειο τμήμα της που δόθηκε στην Αλβανία, κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα μετά το τέλος των βαλκανικών πολέμων (1912-'13).
|
Η περιοχή της Ηπείρου και τα σύγχρονα όρια κρατών Υπόμνημα
Η ιδέα για την εικόνα,
από την Βικιπαίδεια. |
ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Η Θεσσαλία, λόγω του μεγάλου και πλούσιου κάμπου της, αλλά και λόγω του γεγονότος πως για κάποια χρόνια είχε γίνει έδρα του σουλτάνου, φιλοξενούσε πάντοτε περισσότερο τουρκικό πληθυσμό και οθωμανικό στρατό από άλλα μέρη της Ελλάδας.
Γι' αυτούς τους λόγους δεν ήταν εύκολες οι συνθήκες ώστε να εκδηλώνονται επαναστατικά κινήματα.
Υπήρξαν όμως αρκετοί Θεσσαλοί, οι οποίοι εξεδήλωναν τις επαναστατικές τους διαθέσεις σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ή των Βαλκανίων.
Αρκετοί ήταν οι Θεσσαλοί που δραστηριοποιήθηκαν επαναστατικά στα Βαλκάνια:
Γι' αυτούς τους λόγους δεν ήταν εύκολες οι συνθήκες ώστε να εκδηλώνονται επαναστατικά κινήματα.
Υπήρξαν όμως αρκετοί Θεσσαλοί, οι οποίοι εξεδήλωναν τις επαναστατικές τους διαθέσεις σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ή των Βαλκανίων.
Αρκετοί ήταν οι Θεσσαλοί που δραστηριοποιήθηκαν επαναστατικά στα Βαλκάνια:
|
Τον Απρίλιο του 1808 (κατ' άλλους τον Μάιο) έγινε μία σοβαρή προσπάθεια εξέγερσης από τον παπα-Θύμιο Βλαχάβα (Ευθύμιο Βλαχάβα, επί το επισημότερον...) ο οποίος, αν και ιερέας, βγήκε στα βουνά να αναλάβει το αρματολίκι του πατέρα του όταν εκείνος πέθανε. Δεν κατόρθωσε όμως να ξεσηκώσει τον κόσμο, αφού τον είχε προλάβει ο μητροπολίτης Λαρίσης που τρομοκρατούσε τους ραγιάδες να μην επαναστατήσουν για να μην υποστούν τις τρομερές συνέπειες... Μετά από αρκετό καιρό, συνελήφθη από τον Αλή πασά και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο. |
Το 1821 ξεσηκώθηκε το Πήλιο και λίγο μετά ο Όλυμπος. Και οι δύο εξεγέρσεις κατεστάλησαν το αμέσως επόμενο διάστημα.
Το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, η Θεσσαλία δεν συμπεριελήφθη στο νέο ελληνικό κράτος. Ακολούθησαν διάφορα επαναστατικά κινήματα, με κυριότερα αυτά του 1840, του 1854, του 1866 και του 1878.
Τελικά προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος το 1881.
Το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, η Θεσσαλία δεν συμπεριελήφθη στο νέο ελληνικό κράτος. Ακολούθησαν διάφορα επαναστατικά κινήματα, με κυριότερα αυτά του 1840, του 1854, του 1866 και του 1878.
Τελικά προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος το 1881.
ΚΡΗΤΗ
Το 1669 κατελήφθη από τους Τούρκους, τερματίζοντας μία περίοδο σχεδόν 500 χρόνων κατοχής από τους Ενετούς.
Οι νέοι κατακτητές ήταν εξίσου απάνθρωποι με τους προηγούμενους. Οι Οθωμανοί καταπίεζαν με κάθε τρόπο τον χριστιανικό πληθυσμό, γι' αυτό και πολλοί Κρήτες εξισλαμίστηκαν ή έγιναν κρυπτοχριστιανοί.
Το 1821, μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα ξεσηκώθηκε και η Κρήτη, όμως ο σουλτάνος κάλεσε σε βοήθεια τους Αιγυπτίους οι οποίοι το 1824 κατέστειλαν την επανάσταση στο νησί.
Τον επόμενο χρόνο (1825) οι Κρήτες επαναστάτησαν ξανά και κατόρθωσαν να κρατήσουν το νησί εξεγερμένο μέχρι και το 1830.
Οι νέοι κατακτητές ήταν εξίσου απάνθρωποι με τους προηγούμενους. Οι Οθωμανοί καταπίεζαν με κάθε τρόπο τον χριστιανικό πληθυσμό, γι' αυτό και πολλοί Κρήτες εξισλαμίστηκαν ή έγιναν κρυπτοχριστιανοί.
Το 1821, μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα ξεσηκώθηκε και η Κρήτη, όμως ο σουλτάνος κάλεσε σε βοήθεια τους Αιγυπτίους οι οποίοι το 1824 κατέστειλαν την επανάσταση στο νησί.
Τον επόμενο χρόνο (1825) οι Κρήτες επαναστάτησαν ξανά και κατόρθωσαν να κρατήσουν το νησί εξεγερμένο μέχρι και το 1830.
Παρ' όλα αυτά, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830 η Κρήτη παρέμεινε εκτός ελληνικού κράτους.
Έτσι τα επαναστατικά κινήματα συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια (1841, 1858, 1866, 1878, 1897) είτε με σκοπό την ένωση του νησιού με την Ελλάδα, είτε εξαιτίας της άσχημης μεταχείρισης των Οθωμανών απέναντι στους Έλληνες.
Έτσι τα επαναστατικά κινήματα συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια (1841, 1858, 1866, 1878, 1897) είτε με σκοπό την ένωση του νησιού με την Ελλάδα, είτε εξαιτίας της άσχημης μεταχείρισης των Οθωμανών απέναντι στους Έλληνες.
Σκηνή από συνεδρίαση της Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών το 1867
(Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»-ΥΠΕΠΘ, Χανιά-Αθήνα 2010, σ.15. Πηγή: www.greek-language.gr)
(Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»-ΥΠΕΠΘ, Χανιά-Αθήνα 2010, σ.15. Πηγή: www.greek-language.gr)
Κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, και το σημαντικότερο γεγονός της επανάστασης του 1866 είναι το ολοκαύτωμα της μονής του Αρκαδίου, κατά το οποίο οι πολιορκημένοι Έλληνες ανατίναξαν την μπαρουταποθήκη του μοναστηριού και σκοτώθηκαν (περίπου 1000) μαζί με τους Τούρκους εισβολείς.
Η πολιορκία του Αρκαδίου σε γκραβούρα που δημοσιεύθηκε στο βρετανικό περιοδικό Illustrated London News τον Ιανουάριο του 1867.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ.4, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004, σ.382. Πηγή: www.greek-language.gr)
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ.4, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004, σ.382. Πηγή: www.greek-language.gr)
Το γεγονός αυτό ξεσήκωσε νέο κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπη και πολλοί Ευρωπαίοι συμπαραστάθηκαν στον αγώνα των Ελλήνων.
Το 1897, η Κρήτη επαναστάτησε ξανά.
Η Ελλάδα έστειλε στο νησί στρατό και στόλο για βοήθεια. Η Τουρκία κήρυξε πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, εισέβαλε στην Θεσσαλία και την κατέλαβε ξανά.
Ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε και η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να πληρώσει τεράστιες πολεμικές αποζημιώσεις στην Τουρκία για να φύγει από την Θεσσαλία. Επίσης της απαγορεύτηκε να ανακατευτεί άλλη φορά με τις κρητικές υποθέσεις.
Στο τέλος, όμως, η Κρήτη κατόρθωσε να κηρυχθεί αυτόνομο κράτος κάτω από την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων, με το όνομα "Κρητική Πολιτεία".
Το 1897, η Κρήτη επαναστάτησε ξανά.
Η Ελλάδα έστειλε στο νησί στρατό και στόλο για βοήθεια. Η Τουρκία κήρυξε πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, εισέβαλε στην Θεσσαλία και την κατέλαβε ξανά.
Ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε και η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να πληρώσει τεράστιες πολεμικές αποζημιώσεις στην Τουρκία για να φύγει από την Θεσσαλία. Επίσης της απαγορεύτηκε να ανακατευτεί άλλη φορά με τις κρητικές υποθέσεις.
Στο τέλος, όμως, η Κρήτη κατόρθωσε να κηρυχθεί αυτόνομο κράτος κάτω από την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων, με το όνομα "Κρητική Πολιτεία".
Το 1908 οι Κρήτες εκμεταλλεύτηκαν την αναταραχή που ξέσπασε στο εσωτερικό της Τουρκίας και κήρυξαν την Ένωση με την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση, επειδή ήταν πολύ νωπές οι οδυνηρές μνήμες του 1897, τήρησε ουδέτερη στάση.
Τελικά η Κρήτη ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1913, μετά τους βαλκανικούς πολέμους.
Τελικά η Κρήτη ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1913, μετά τους βαλκανικούς πολέμους.
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές και το σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄,
βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Βικιπαίδεια: Ήπειρος
micro-kosmos.uoa.gr
digitalzoot.weebly.com (Διονύσιος ο Φιλόσοφος)
digitalzoot.weebly.com (Το Ζάλογγο)
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: Οι αγώνες των Κρητικών
Βικιπαίδεια: Κρήτη
arthrografein.blogspot.gr
Βικιπαίδεια: Μονή Αρκαδίου
www.sansimera.gr
Βικιπαίδεια: Κρητική Πολιτεία
Βικιπαίδεια: Ευθύμιος Βλαχάβας
Η Λάρισα και η θεσσαλική Ιστορία
greekworldhistory.blogspot.gr
καθώς και το παλαιό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄, διάφορα κεφάλαια (ΟΕΔΒ 2009)
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
