ΣΤ΄ ΤΑΞΗ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ - ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄
ΟΙ ΗΠΕΙΡΟΙ: ΕΥΡΩΠΗ
Κεφ. 1: Η θέση, η ιστορία και ο πολιτισμός της Ευρώπης
Η θέση
Η Ευρώπη είναι μία από τις επτά ηπείρους του κόσμου – η έκτη κατά σειρά μεγέθους, με έκταση (περίπου) 10.180.000 τ.χμ.
Εκτείνεται από την Αρκτική (Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ) μέχρι την Μεσόγειο (Γαύδος) και από τον Ατλαντικό (Ν. Αζόρες) μέχρι τα Ουράλια όρη (φυσικό σύνορο Ευρώπης - Ασίας).
Είναι ενωμένη με την Ασία και μαζί οι δυο ήπειροι αποτελούν την Ευρασία.
Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης βρίσκεται στην βόρεια Εύκρατη ζώνη, ενώ ένα πολύ μικρό μέρος της βρίσκεται στην Αρκτική.
Ο πληθυσμός της φτάνει τα 740.000.000 ανθρώπους.
Επειδή είναι μικρή ήπειρος σε σύγκριση με τις άλλες, γι' αυτό, παρ' όλο που είναι η πιο πυκνοκατοικημένη μετά την Ασία, μόνο το 11% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στο έδαφός της.
Η ιστορία - Ο πολιτισμός
Οι πρώτοι (με βάση τις μέχρι τώρα ανακαλύψεις) κάτοικοι της Ευρώπης, στην λίθινη εποχή, ήταν κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες.
Αργότερα, έμαθαν να καλλιεργούν την γη και άρχισαν να εκτρέφουν ζώα και να ζουν σε οικισμούς. Τα όπλα και τα εργαλεία τους ήταν κυρίως από πέτρες.
Χίλια με δυο χιλιάδες χρόνια πριν από την γέννηση του Χριστού οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν τα μέταλλα και να κατασκευάζουν διάφορα αντικείμενα, από όπλα μέχρι κοσμήματα, εγκαινιάζοντας έτσι την εποχή του σιδήρου.
Η Αρχαία Ελλάδα
Πριν από 4.000 χρόνια δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα οι πρώτες πόλεις.
Γύρω στο 500 π.Χ. οι Αθηναίοι επινόησαν την Δημοκρατία, πράγμα που σήμαινε πως οι άνθρωποι, αντί να ακολουθούν πιστά έναν βασιλιά, έπαιρναν αποφάσεις για τα θέματα που τους απασχολούσαν ψηφίζοντας.
Ο σύγχρονος ευρωπαϊκός και δυτικός πολιτισμός γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, και συγκεκριμένα στον ελληνικό χώρο.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι εξέλιξαν τον ελληνικό πολιτισμό και δημιούργησαν τον ρωμαϊκό πολιτισμό (τον "ελληνορωμαϊκό" για την ακρίβεια...), και με την βοήθεια αυτού δημιούργησαν την πρώτη αυτοκρατορία του κόσμου.
Οι πρώτες εθνικές οδοί (που συνέδεαν τις πόλεις της αυτοκρατορίας μεταξύ τους), οι πρώτες μεγαλουπόλεις με τις "πολυκατοικίες" τους, τα μεγάλα υδραγωγεία, οι τοξοειδείς κατασκευές, ένα αξιόλογο νομικό σύστημα, είναι μερικά από τα επιτεύγματα του ρωμαϊκού πολιτισμού.
Τα μεσαιωνικά χρόνια
Το 395 μ.Χ. το ρωμαϊκό κράτος χωρίζεται σε δύο τμήματα: στο δυτικό και το ανατολικό. Το δυτικό διαλύεται το 476 π.Χ. από διάφορα γερμανικά φύλα που εισβάλλουν βίαια στα εδάφη του, ενώ το ανατολικό –που το ξέρουμε ως Βυζαντινή αυτοκρατορία– συνεχίζει, σε μια πορεία περίπου 1100 χρόνων.
Στο δυτικό τμήμα του ρωμαϊκού κράτους εγκαθίστανται Άγγλοι, Φράγκοι, Γότθοι και Βίκινγκς. Στην ανατολική Ευρώπη εγκαθίστανται Σλάβοι και Μαγυάροι.
Στην διάρκεια του Μεσαίωνα, οι περισσότεροι από τους κατοίκους της Ευρώπης ασπάστηκαν την χριστιανική θρησκεία, είτε ως καθολικοί είτε ως ορθόδοξοι.
Ο Μεσαίωνας
Την περίοδο του Μεσαίωνα την ονομάζουμε σκοτεινή εποχή, όχι μόνο επειδή δεν έχουμε πολλές ιστορικές πηγές για τότε, αλλά επίσης και για το χαμηλό επίπεδο στο οποίο βρίσκονταν οι άνθρωποι εκείνα τα χρόνια: κυνήγι μαγισσών, πόλεμοι, θρύλοι, ιππότες, δεισιδαιμονίες, Ιερά Εξέταση είναι μερικά μόνο από αυτά που μαθαίνουμε ότι βασάνιζαν (κυριολεκτικά και μεταφορικά) τους ανθρώπους τότε.
Αυτά, όμως, αντίθετα με όσα πιστεύουν οι περισσότεροι, δεν ήταν τόσο χαρακτηριστικά του Μεσαίωνα, αλλά κυρίως της Αναγέννησης.
Η Αναγέννηση
Παρά την ειδυλλιακή εικόνα που έχουμε για την Αναγέννηση οι περισσότεροι, στην πραγματικότητα εκείνη την περίοδο έγιναν πάρα πολλά άσχημα πράγματα: Τότε ήταν που κυνηγούσαν και έκαιγαν γυναίκες που τις κατηγορούσαν ως μάγισσες· τότε ήταν η πιο φρικτή περίοδος της Ιεράς Εξέτασης (της ισπανικής)· τότε ήταν και οι θρησκευτικοί πόλεμοι, που έμειναν στην ιστορία για την αγριότητά τους. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλά άλλα παραδείγματα για τις αγριότητες της Αναγέννησης.
Έχει πάρει όμως "καλό" όνομα η Αναγέννηση επειδή τότε, δηλαδή από τον 15ο αιώνα, ο Γουτεμβέργιος εφηύρε την τυπογραφία και τα βιβλία έγιναν πιο φτηνά και προσιτά.
Έτσι οι άνθρωποι άρχισαν να ανακαλύπτουν ξανά την σοφία και την ομορφιά της γνώσης. Ταυτόχρονα, οι Βυζαντινοί πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Δύση μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μετέφεραν στις αποσκευές τους την αρχαιοελληνική φιλοσοφία, επιστήμη και τέχνη. Η Ευρώπη ανακάλυπτε τον ελληνικό πολιτισμό. Ο κόσμος ήταν σαν να ξαναγεννιόταν.
Γι' αυτό η περίοδος εκείνη, που μας έδωσε πολλούς καλλιτέχνες, επιστήμονες και φιλοσόφους, ονομάστηκε "Αναγέννηση".
Η βιομηχανική επανάσταση
Στα τέλη του 18ου αιώνα (πριν από 250 χρόνια περίπου) συντελέστηκε μία διαφορετική επανάσταση: η βιομηχανική.
Εφευρέθηκαν οι πρώτες μηχανές, οι οποίες μπορούσαν να κάνουν την δουλειά πολλών εργατών ταυτόχρονα.
Χάρη στην βιομηχανική επανάσταση η Ευρώπη αναπτύχθηκε ραγδαία, φτάνοντας στην σημερινή εποχή, όπου βρίσκεται μεταξύ των πιο ανεπτυγμένων περιοχών του πλανήτη.
Οι πόλεμοι - Η εκμετάλλευση των άλλων λαών
Η ιστορία της Ευρώπης είναι γεμάτη συγκρούσεις και πολέμους. Ακόμα χειρότερα, εκτός από τους πολέμους που έκαναν μεταξύ τους, οι Ευρωπαίοι ηγεμόνες έκαναν και άλλους, εναντίον ανθρώπων που κατοικούσαν στις υπόλοιπες ηπείρους (Αμερική, Αφρική, Ασία) και που δεν είχαν ποτέ απειλήσει την Ευρώπη.
Έτσι, η σημερινή ανάπτυξη και ο πλούτος πολλών ευρωπαϊκών κρατών βασίζεται στην εκμετάλλευση των άλλων λαών:
Την πρώτη φορά κατά τον 15ο και 16ο αιώνα, την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων· την δεύτερη φορά κατά τον 19ο αιώνα, στο δεύτερο αποικιοκρατικό κύμα.
Οι Ευρωπαίοι εκμεταλλεύτηκαν άγρια τον πλούτο των περιοχών που ανακάλυψαν και φέρθηκαν απάνθρωπα στους λαούς που κατοικούσαν σε αυτές, μετατρέποντας εκατομμύρια ανθρώπους σε σκλάβους και καταστρέφοντας τους πολιτισμούς τους.
Και επειδή ο πόλεμος και η εκμετάλλευση είναι, φαίνεται, μέσα στο dna των Ευρωπαίων, η Ευρώπη πρωταγωνίστησε και σε δύο παγκόσμιους πολέμους (για να αναφερθούμε μόνο στον 20ο αιώνα), το 1914-1918 και το 1939-1945, με εκατοντάδες εκατομμύρια θύματα συνολικά και στους δύο.
Έτσι, η σημερινή ανάπτυξη και ο πλούτος πολλών ευρωπαϊκών κρατών βασίζεται στην εκμετάλλευση των άλλων λαών:
Την πρώτη φορά κατά τον 15ο και 16ο αιώνα, την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων· την δεύτερη φορά κατά τον 19ο αιώνα, στο δεύτερο αποικιοκρατικό κύμα.
Οι Ευρωπαίοι εκμεταλλεύτηκαν άγρια τον πλούτο των περιοχών που ανακάλυψαν και φέρθηκαν απάνθρωπα στους λαούς που κατοικούσαν σε αυτές, μετατρέποντας εκατομμύρια ανθρώπους σε σκλάβους και καταστρέφοντας τους πολιτισμούς τους.
Και επειδή ο πόλεμος και η εκμετάλλευση είναι, φαίνεται, μέσα στο dna των Ευρωπαίων, η Ευρώπη πρωταγωνίστησε και σε δύο παγκόσμιους πολέμους (για να αναφερθούμε μόνο στον 20ο αιώνα), το 1914-1918 και το 1939-1945, με εκατοντάδες εκατομμύρια θύματα συνολικά και στους δύο.
Το βαρύναμε λιγάκι. Ας το ελαφρύνουμε με ένα παραμυθάκι...
Ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης
Η ήπειρος Ευρώπη πήρε το όνομά της από την μυθική Ευρώπη, κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάσσας, ηγεμόνων της Φοινίκης. Αυτήν, λοιπόν, ερωτεύτηκε ο Δίας, όταν την είδε μια μέρα να παίζει με τις φίλες της σε κάτι λιβάδια κοντά στην παραλία.
Μεταμορφώθηκε τότε σε ταύρο, την ξεγέλασε κάνοντάς την να ανεβεί στην ράχη του και την πήρε μακριά στην Κρήτη, όπου έζησαν μαζί για κάποιο διάστημα. Έκαναν και παιδιά μαζί, ένα από τα οποία ήταν και ο Μίνωας, που αργότερα έγινε βασιλιάς της Κρήτης.
Δείτε τον μύθο σε βίντεο:
Μεταμορφώθηκε τότε σε ταύρο, την ξεγέλασε κάνοντάς την να ανεβεί στην ράχη του και την πήρε μακριά στην Κρήτη, όπου έζησαν μαζί για κάποιο διάστημα. Έκαναν και παιδιά μαζί, ένα από τα οποία ήταν και ο Μίνωας, που αργότερα έγινε βασιλιάς της Κρήτης.
Δείτε τον μύθο σε βίντεο:
Τιτσιάνο: "Η αρπαγή της Ευρώπης"
* Πληροφορίες και εικόνες για την Ευρώπη πήραμε...
από το Ψηφιακό Σχολείο,
και από το φυλλάδιο "Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη" (έκδοση της Υπηρεσίας εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο 2010).
* Πληροφορίες για τον Μεσαίωνα πήραμε από το Ἱστολόγιο του Ρογήρου".