ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ )
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ΄: Ελληνική Επανάσταση (1821-1830)
Κεφ. 11: Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ (1825-1826)
Η ΕΞΟΔΟΣ
Μεχμέτ Ρεσίτ πασάς (Κιουταχής) (blogs.sch.gr/2dimsch)
|
Τρία χρόνια μετά από την αποτυχημένη απόπειρα του Κιουταχή και του Ομέρ Βρυώνη να καταλάβουν το Μεσολόγγι, ο σουλτάνος αποφάσισε να κάνει μια δεύτερη προσπάθεια. Η πόλη βρισκόταν σε πολύ στρατηγικό σημείο και δεν ήταν δυνατόν να την αφήνουν στα χέρια των επαναστατών. Σύμφωνα με το τουρκοαιγυπτιακό σχέδιο, ο Κιουταχής, με μια πανίσχυρη στρατιά 20.000 στρατιωτών, ξεκίνησε από την Λάρισα με προορισμό το Μεσολόγγι. 
|
Ήταν 15 Απριλίου του 1825, όταν στον κάμπο του Μεσολογγιού φάνηκαν οι πρώτοι στρατιώτες του Κιουταχή. Οι Μεσολογγίτες είχαν προλάβει πίσω από την πρώτη τάφρο ν' ανοίξουν μια δεύτερη, μαζί κι ένα ακόμη χαράκωμα.
Ο Κιουταχής, αφού στρατοπέδευσε σε μία θέση που μπορούσε να ελέγχει τον γύρω κάμπο, έβαλε τους στρατιώτες του να ανοίγουν χαρακώματα. Ταυτόχρονα όμως προετοιμάζονταν και οι Έλληνες.
Π. Ζωγράφος: "Η πολιορκία του Μεσολογγίου", Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη
Ο Κίτσος Τζαβέλας και ο Καραϊσκάκης στρατοπέδευσαν κοντά στο αποκλεισμένο Μεσολόγγι. Αυτό έδωσε κουράγιο στους Μεσολογγίτες, οι οποίοι στις προτάσεις του Κιουταχή για συνθηκολόγηση και παράδοση απαντούσαν αρνητικά.
Μια φορά μάλιστα του απάντησαν με χιούμορ, στέλνοντάς του δοχεία με κρασί για να γιορτάσει την "νίκη" του, και παραγγέλνοντάς του: "Τα κλειδιά του κάστρου τα έχουμε πάνω στα κανόνια. Έλα να τα πάρεις!".
Μια φορά μάλιστα του απάντησαν με χιούμορ, στέλνοντάς του δοχεία με κρασί για να γιορτάσει την "νίκη" του, και παραγγέλνοντάς του: "Τα κλειδιά του κάστρου τα έχουμε πάνω στα κανόνια. Έλα να τα πάρεις!".
|
Η πρώτη μεγάλη επίθεση έγινε στις 21 Ιουλίου 1825. Απολογισμός της μάχης: 1.500 νεκροί και τραυματίες Τούρκοι και λιγότεροι από 20 Έλληνες. Ταυτόχρονα, ο Αντρέας Μιαούλης με τον στόλο του κατόρθωσε να σπάσει τον θαλάσσιο αποκλεισμό των Τούρκων και να εφοδιάσει με τρόφιμα και όπλα τους πολιορκημένους. Το "καλυβάκι", που έγραφε κι ο Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, θα βαστούσε για πολύ καιρόν ακόμη. Αντίθετα, ο Κιουταχής δεν βρισκόταν σε πολύ καλή θέση: ο Καραϊσκάκης και οι Σουλιώτες, με τις ενέδρες που έστηναν στα βουνά έπαιρναν συχνά τα εφόδια που προορίζονταν για τον στρατό του. Έτσι, η πείνα, αλλά και οι συνεχόμενες φθινοπωρινές βροχές είχαν αρχίσει να ταλαιπωρούν αρκετά τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να χαλαρώσουν τον αποκλεισμό και να τραβηχτούν προς τα βουνά, περιμένοντας βοήθεια. |
Ανδρέας Μιαούλης (el.wikipedia.org)
|
Τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ -Ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγιερ
|
Μέσα στο Μεσολόγγι ζούσαν και πολλοί φιλέλληνες που, συγκινημένοι από τον αγώνα των Ελλήνων, αγωνίζονταν μαζί τους. Ο πιο γνωστός Ευρωπαίος φιλέλληνας του Μεσολογγίου, εκτός από τον λόρδο Μπάυρον, ήταν ο Ελβετός Ιωάννης Ιάκωβος Μάγιερ (Johann Jakob Meyer) ο οποίος εξέδιδε μία εφημερίδα (τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, που είναι και η πρώτη ελληνική εφημερίδα που κυκλοφορούσε συνεχώς για δύο χρόνια, μέχρι που μία τουρκική οβίδα κατέστρεψε την τυπογραφική μηχανή). Χάρις στα Ελληνικά Χρονικά έχουμε λεπτομερή καταγραφή όλων των γεγονότων της πολιορκίας, από την 1η Ιανουαρίου 1824 μέχρι και την 20η Φεβρουαρίου 1826. |
|
Ο Τζαβέλας και ο Καραϊσκάκης στο Μεσολόγγι
Κίτσος Τζαβέλας (www.agriniopress.gr)
|
Τον Σεπτέμβριο ο Κίτσος Τζαβέλας, και στα τέλη Οκτωβρίου του 1825 ο Καραϊσκάκης, μπήκαν στο Μεσολόγγι και αναπτέρωσαν το ηθικό των πολιορκημένων. |
Γεώργιος Καραϊσκάκης (el.wikipedia.org)
|
Ο Ιμπραήμ έρχεται να βοηθήσει τον Κιουταχή
Ο σουλτάνος ζήτησε την βοήθεια του Ιμπραήμ, θεωρώντας πως με τις ικανότητές του και με τον οργανωμένο στρατό που εκείνος διέθετε θα τα κατάφερνε πολύ καλύτερα από τον Κιουταχή.
Έτσι, τον Νοέμβριο του 1825 ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος εμφανίστηκε στην περιοχή και απέκλεισε το Μεσολόγγι από την θάλασσα.
Τα Χριστούγεννα ο Ιμπραήμ έστηνε την σκηνή του δίπλα από αυτήν του Κιουταχή, κοροϊδεύοντάς τον που εννέα μήνες δεν μπόρεσε να καταλάβει έναν "φράχτη" (υπονοώντας την χαμηλή και πρόχειρη οχύρωση που είχε το Μεσολόγγι), ενώ ο ίδιος θα το κατάφερνε σε δυο εβδομάδες.
Ο σουλτάνος ζήτησε την βοήθεια του Ιμπραήμ, θεωρώντας πως με τις ικανότητές του και με τον οργανωμένο στρατό που εκείνος διέθετε θα τα κατάφερνε πολύ καλύτερα από τον Κιουταχή.
Έτσι, τον Νοέμβριο του 1825 ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος εμφανίστηκε στην περιοχή και απέκλεισε το Μεσολόγγι από την θάλασσα.
Τα Χριστούγεννα ο Ιμπραήμ έστηνε την σκηνή του δίπλα από αυτήν του Κιουταχή, κοροϊδεύοντάς τον που εννέα μήνες δεν μπόρεσε να καταλάβει έναν "φράχτη" (υπονοώντας την χαμηλή και πρόχειρη οχύρωση που είχε το Μεσολόγγι), ενώ ο ίδιος θα το κατάφερνε σε δυο εβδομάδες.
Τα νέα για τον Ιμπραήμ φτάνουν στους πολιορκημένους
(Από τα Ελληνικά Χρονικά)
Η κατάσταση είχε αρχίσει να γίνεται δύσκολη για τους πολιορκημένους. Ο καπετάν-Μιαούλης κατόρθωνε κάποιες φορές να σπάει τον αποκλεισμό, μέχρι τα μέσα του Ιανουαρίου 1826.
Στα τέλη Φεβρουαρίου ο Ιμπραήμ κατέλαβε τα νησάκια της λιμνοθάλασσας Βασιλάδι, Πόρο και Ντολμά.
Από τότε, ο πολιορκητικός κλοιός των Τουρκοαιγυπτίων στένεψε και ο Μιαούλης δεν κατάφερε να τον σπάσει ξανά.
Στα τέλη Φεβρουαρίου ο Ιμπραήμ κατέλαβε τα νησάκια της λιμνοθάλασσας Βασιλάδι, Πόρο και Ντολμά.
Από τότε, ο πολιορκητικός κλοιός των Τουρκοαιγυπτίων στένεψε και ο Μιαούλης δεν κατάφερε να τον σπάσει ξανά.
Στο Μεσολόγγι άρχισαν να λείπουν τα φάρμακα και τα τρόφιμα. Οι τραυματίες πέθαιναν αβοήθητοι. Οι υπόλοιποι προσπαθούσαν να επιβιώσουν όπως μπορούσαν.
Ο Κιουταχής προσέφερε ξανά συνθηκολόγηση. Οι Μεσολογγίτες τού απάντησαν περήφανα:
Ο Κιουταχής προσέφερε ξανά συνθηκολόγηση. Οι Μεσολογγίτες τού απάντησαν περήφανα:
Οι Τούρκοι τότε επιχείρησαν καινούρια επίθεση.
Στην περίφημη μάχη της Κλείσοβας (νησάκι της λιμνοθάλασσας) στις 25 Μαρτίου 1826, 128 Μεσολογγίτες αντιμετώπισαν με επιτυχία έξι επιθέσεις του Κιουταχή και των 2.500 Τούρκων στρατιωτών του, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν ντροπιασμένοι την μάχη.
Οι 3.000 άντρες που έστειλε μετά ο Ιμπραήμ είχαν την ίδια τύχη: μετά από μια ολοήμερη μάχη, οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν πάνω από 1.500 νεκρούς, ενώ οι Έλληνες 40 (νεκρούς και τραυματίες).
Στην περίφημη μάχη της Κλείσοβας (νησάκι της λιμνοθάλασσας) στις 25 Μαρτίου 1826, 128 Μεσολογγίτες αντιμετώπισαν με επιτυχία έξι επιθέσεις του Κιουταχή και των 2.500 Τούρκων στρατιωτών του, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν ντροπιασμένοι την μάχη.
Οι 3.000 άντρες που έστειλε μετά ο Ιμπραήμ είχαν την ίδια τύχη: μετά από μια ολοήμερη μάχη, οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν πάνω από 1.500 νεκρούς, ενώ οι Έλληνες 40 (νεκρούς και τραυματίες).
Α. Σακκαλή: "Η μάχη της Κλείσοβας" (Μουσείο Ιστορίας & Τέχνης Μεσολογγίου)
Ο Μιαούλης προσπάθησε να σπάσει τον αποκλεισμό. Δεν τα κατάφερε.
Η κατάσταση μέσα στην πόλη είχε γίνει απελπιστική. Τα φαγητά είχαν εξαντληθεί. Άρχιζαν να τρώνε πράγματα που ούτε σκέφτονταν πριν...
Έσφαζαν πρώτα τα ζώα τους (άλογα, γαϊδούρια) για να τα φάνε. Έπειτα γατιά, σκυλιά, ποντίκια. Έβραζαν αρμυρίκια (χόρτα πολύ πικρά, που φύτρωναν στην λιμνοθάλασσα) να φάνε, μαζί με λασπόνερα που μάζευαν από το έδαφος. Έτρωγαν ό,τι έβρισκαν, είτε τρωγόταν, είτε όχι. Οι αρρώστιες, ως λογική συνέπεια, θέριζαν τον πληθυσμό.
Η κατάσταση μέσα στην πόλη είχε γίνει απελπιστική. Τα φαγητά είχαν εξαντληθεί. Άρχιζαν να τρώνε πράγματα που ούτε σκέφτονταν πριν...
Έσφαζαν πρώτα τα ζώα τους (άλογα, γαϊδούρια) για να τα φάνε. Έπειτα γατιά, σκυλιά, ποντίκια. Έβραζαν αρμυρίκια (χόρτα πολύ πικρά, που φύτρωναν στην λιμνοθάλασσα) να φάνε, μαζί με λασπόνερα που μάζευαν από το έδαφος. Έτρωγαν ό,τι έβρισκαν, είτε τρωγόταν, είτε όχι. Οι αρρώστιες, ως λογική συνέπεια, θέριζαν τον πληθυσμό.
Η πείνα θερίζει τους Μεσολογγίτες (blogs.sch.gr/2dimsch)
Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. Έπρεπε πια να διαλέξουν "εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με τον Χάρο" (όπως έγραφε ο Διον. Σολωμός στους "Ελεύθερους Πολιορκημένους").
Οι οπλαρχηγοί αποφάσισαν έξοδο. Την όρισαν για τα ξημερώματα της Κυριακής.
Οι ανήμποροι μεταφέρθηκαν κατά ομάδες σε διάφορα σπίτια, μαζί με μπόλικο μπαρούτι. Αν έρχονταν οι Τούρκοι εναντίον τους, θα ανατινάζονταν.
Σάββατο του Λαζάρου. 10 Απριλίου. Βράδυ.
Τρεις φάλαγγες άρχισαν να βγαίνουν από τις πύλες του Μεσολογγίου. Δεξιά κι αριστερά πολεμιστές, στην μέση γυναικόπαιδα.
Οι Τούρκοι όμως ήταν ειδοποιημένοι. Προδοσία; Ποιος ξέρει... Άρχισαν να πυροβολούν τους εξαθλιωμένους λόγω πείνας “Εξοδίτες”.
Εκείνη την δύσκολη ώρα, από την μεσαία ομάδα, αυτή με τα γυναικόπαιδα, ακούστηκε μια φωνή "Πίσω! Πίσω!". Επικράτησε πανικός. Άλλοι πήγαιναν μπροστά να φύγουν, άλλοι γυρνούσαν πίσω.
Οι Τουρκοαιγύπτιοι έσφαζαν δεξιά κι αριστερά.
Θεοδ. Βρυζάκη: "Η Έξοδος του Μεσολογγίου, Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (el.wikipedia.org)
Μέσα στην αντάρα, οι περισσότεροι εξοντώθηκαν. Οι πληροφορίες λένε πως από τους 3.000 που πήραν μέρος στην Έξοδο, οι 1.700 σκοτώθηκαν. Άλλα 6.000 γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Οι απώλειες ήταν τρομακτικές για τους Έλληνες. Όσοι ξέφυγαν και κρύφτηκαν στα γειτονικά βουνά, άκουγαν όλη την επόμενη ημέρα (Κυριακή των Βαΐων) κανονιοβολισμούς, πυροβολισμούς και συνεχείς εκρήξεις. Ήταν οι Μεσολογγίτες του τμήματος που είχε υποχωρήσει, καθώς και οι άρρωστοι και οι αδύναμοι που είχαν μείνει πίσω, που πολεμούσαν τους Τούρκους και που ανατινάζονταν μαζί με τους εχθρούς.
Οι απώλειες ήταν τρομακτικές για τους Έλληνες. Όσοι ξέφυγαν και κρύφτηκαν στα γειτονικά βουνά, άκουγαν όλη την επόμενη ημέρα (Κυριακή των Βαΐων) κανονιοβολισμούς, πυροβολισμούς και συνεχείς εκρήξεις. Ήταν οι Μεσολογγίτες του τμήματος που είχε υποχωρήσει, καθώς και οι άρρωστοι και οι αδύναμοι που είχαν μείνει πίσω, που πολεμούσαν τους Τούρκους και που ανατινάζονταν μαζί με τους εχθρούς.
Σκηνή από την έξοδο του Μεσολογγίου (Χρωμολιθογραφία από το περιοδικό "Νέος Αριστοφάνης")
Ο γερο-Χρήστος Καψάλης, όταν κυκλώθηκε από εισβολείς στο σπίτι του, έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάχτηκε μαζί με πολλά γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει, καθώς και με πολλούς από τους εχθρούς.
Θεοδ. Βρυζάκη "Η θυσία του Καψάλη" (Μουσείο Ιστορίας & Τέχνης του Δήμου Ι. Π. Μεσολογγίου)
Ο μητροπολίτης Ρωγών Ιωσήφ ανατινάχτηκε στον Ανεμόμυλο.
Πολλοί άλλοι επίσης από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους ανατινάχτηκαν εκείνη την ημέρα, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών και να γλιτώσουν από έναν ατιμωτικό θάνατο ή την ατίμωση.
Μέχρι το απόγευμα της 11ης Απριλίου 1826, το Μεσολόγγι είχε κυριευτεί. Παντού υπήρχαν ερείπια που κάπνιζαν, πτώματα, φωτιές.
Πολλοί άλλοι επίσης από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους ανατινάχτηκαν εκείνη την ημέρα, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών και να γλιτώσουν από έναν ατιμωτικό θάνατο ή την ατίμωση.
Μέχρι το απόγευμα της 11ης Απριλίου 1826, το Μεσολόγγι είχε κυριευτεί. Παντού υπήρχαν ερείπια που κάπνιζαν, πτώματα, φωτιές.
Πρόσφυγες από το Μεσολόγγι
Το συγκλονιστικό αυτό γεγονός ήταν και η αρχή του τέλους για την τουρκική κυριαρχία.
Ο μύθος της "φρουράς του Μεσολογγίου" μόλις είχε δημιουργηθεί. Την ντροπή του Εμφυλίου την εξάγνισε η θυσία μιας πόλης και των αγωνιστών της.
Η γενναία αντίσταση των Ελεύθερων Πολιορκημένων όλο το προηγούμενο διάστημα και η υπεράνθρωπη ψυχική τους δύναμη είχε πλημμυρίσει τις καρδιές των Ευρωπαίων με αισθήματα θαυμασμού. Και τώρα η θυσία τους, με την ηρωική τους Έξοδο, συγκλόνιζε ξανά όλον τον κόσμο.
Ο μύθος της "φρουράς του Μεσολογγίου" μόλις είχε δημιουργηθεί. Την ντροπή του Εμφυλίου την εξάγνισε η θυσία μιας πόλης και των αγωνιστών της.
Η γενναία αντίσταση των Ελεύθερων Πολιορκημένων όλο το προηγούμενο διάστημα και η υπεράνθρωπη ψυχική τους δύναμη είχε πλημμυρίσει τις καρδιές των Ευρωπαίων με αισθήματα θαυμασμού. Και τώρα η θυσία τους, με την ηρωική τους Έξοδο, συγκλόνιζε ξανά όλον τον κόσμο.
|
Ευρωπαίοι ζωγράφοι απεικονίζουν καλλιτεχνικά το γεγονός και προκαλούν ρίγη συγκίνησης και φιλελληνικά αισθήματα. Σε όλη την Ευρώπη οι λαοί πιέζουν τις κυβερνήσεις τους να στραφούν υπέρ των Ελλήνων και της ανεξαρτησίας τους από τον οθωμανικό ζυγό. 
Fr. de Lansac: "Επεισόδιο από την Έξοδο (εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ)
|
|
Έξι ημέρες πριν την Έξοδο, η Ρωσία είχε ήδη υπογράψει το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης με την Αγγλία. Εκεί αναφερόταν για πρώτη φορά το όνομα "Ελλάδα", την οποίαν αναγνώριζαν ως αυτοδιοικούμενη χώρα κάτω από την επικυριαρχία του σουλτάνου.
Παρ' όλο που εξαιτίας του Εμφυλίου και των ικανοτήτων του Ιμπραήμ η Επανάσταση είχε σχεδόν σβήσει, η Απελευθέρωση αχνοφαινόταν να πλησιάζει...
Παρ' όλο που εξαιτίας του Εμφυλίου και των ικανοτήτων του Ιμπραήμ η Επανάσταση είχε σχεδόν σβήσει, η Απελευθέρωση αχνοφαινόταν να πλησιάζει...
Δείτε - ακούστε την ιστορία της Β΄ πολιορκίας και της Εξόδου
(youtu.be/TM1Kv7qkD8g)
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης, εκτός από τις ήδη αναφερθείσες πηγές βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι:
Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού
History Report
Σαν Σήμερα
Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
el.wikipedia.org
Τελευταίο Κουδούνι
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή pdf) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!
