Ε΄ ΤΑΞΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΕΝΟΤΗΤΑ Ε΄
24. Η κρίση της Εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς
Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος (717 μ.Χ.), το βυζαντινό κράτος αντιμετώπιζε διάφορα προβλήματα:
Από την μία, οι Άραβες απειλούσαν την αυτοκρατορία και τα εδάφη της.
Από την άλλη, οι φτωχοί κάτοικοι της Μ. Ασίας ήταν έντονα δυσαρεστημένοι, αφού ένιωθαν εγκαταλελειμμένοι από την κεντρική εξουσία.
Εκτός απ' αυτό, είχαν και μια σοβαρή θεολογική διαφορά από τους κατοίκους άλλων περιοχών: απέρριπταν τις εικόνες, ως ειδωλολατρική συνήθεια (ίσως επηρεασμένοι και από τους Άραβες με τους οποίους γειτόνευαν, και οι οποίοι θεωρούν μέγιστη αμαρτία την απεικόνιση του Θεού και των αγίων).
Από την μία, οι Άραβες απειλούσαν την αυτοκρατορία και τα εδάφη της.
Από την άλλη, οι φτωχοί κάτοικοι της Μ. Ασίας ήταν έντονα δυσαρεστημένοι, αφού ένιωθαν εγκαταλελειμμένοι από την κεντρική εξουσία.
Εκτός απ' αυτό, είχαν και μια σοβαρή θεολογική διαφορά από τους κατοίκους άλλων περιοχών: απέρριπταν τις εικόνες, ως ειδωλολατρική συνήθεια (ίσως επηρεασμένοι και από τους Άραβες με τους οποίους γειτόνευαν, και οι οποίοι θεωρούν μέγιστη αμαρτία την απεικόνιση του Θεού και των αγίων).
Ο αυτοκράτορας, για να αποφύγει τον αραβικό κίνδυνο από την Ανατολή έπρεπε να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη των ακριτικών πληθυσμών της Μ. Ασίας, ώστε σε μία πιθανή αραβική επιδρομή να μην αποσχισθούν προς τους Άραβες, αλλά να έχουν την διάθεση να υπερασπίσουν τα βυζαντινά εδάφη.
Σύγκρουση μεταξύ βυζαντινού και αραβικού ιππικού (στα τέλη του 7ου αιώνα)
Μικρογραφία, από το χρονικό του Σκυλίτζη. (χρονικογράφου του 11ου αιώνα)
Μικρογραφία, από το χρονικό του Σκυλίτζη. (χρονικογράφου του 11ου αιώνα)
Το κράτος τότε είχε και άλλα προβλήματα: Εξαιτίας των συνεχών πολέμων, πολλοί νέοι για να αποφύγουν την στράτευση ντύνονταν μοναχοί και χάριζαν τις περιουσίες τους στην Εκκλησία. Με τον καιρό η Εκκλησία, μια που δεν πλήρωνε φόρους, είχε αποκτήσει πλούτη και πολλή δύναμη.
Ο αυτοκράτορας ήθελε να μειώσει αυτή την δύναμη του ανώτερου κλήρου και ταυτόχρονα να βρει χρήματα για την φύλαξη των συνόρων.
Για όλους αυτούς τους λόγους ο Λέων Γ΄ πρώτα, και ο γιος του Κωνσταντίνος Ε΄ αργότερα, υιοθέτησαν τις απόψεις των κατοίκων της Μ. Ασίας και κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον των εικόνων (εξάλλου κατάγονταν κι εκείνοι από τις ανατολικές περιοχές και είχαν τις ίδιες θεολογικές ιδέες).
Ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος και ο γιος του Κωνσταντίνος Ε΄, σε νόμισμα της εποχής
Έτσι αποφάσισαν:
- να απαγορευτεί η προσκύνηση των εικόνων,
- να υποχρεωθεί η Εκκλησία να πληρώνει τους φόρους που της αναλογούσαν, και
- να υποχρεωθούν οι μοναχοί και οι κληρικοί να υπηρετούν την στρατιωτική τους θητεία, πριν υπηρετήσουν τον Χριστό.
Η Εκκλησία αντέδρασε και ξεκίνησε σύγκρουση μεταξύ εικονομάχων και εικονολατρών, η οποία κράτησε πάνω από 100 χρόνια (726-845 μ.Χ.). και ονομάστηκε εικονομαχία.
Η εκκλησία εκμεταλλευόταν την αφέλεια του κόσμου και έπειθε τους ανθρώπους για την μαγική δύναμη των εικόνων,
ώστε να σπρώχνει τον λαό εναντίον του Λέοντα Γ΄ και του Κωνσταντίνου Ε΄. (Μας θυμίζει κάτι αντίστοιχο σήμερα;...)
ώστε να σπρώχνει τον λαό εναντίον του Λέοντα Γ΄ και του Κωνσταντίνου Ε΄. (Μας θυμίζει κάτι αντίστοιχο σήμερα;...)
Σ' εκείνη την διαμάχη (που εκτός των άλλων έκρυβε και την αντίδραση της Εκκλησίας απέναντι στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των Ισαύρων), πολλοί άνθρωποι και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη έχασαν την ζωή τους.
Πολλοί ναοί και μοναστήρια έκλεισαν, και πολλά χριστιανικά έργα τέχνης καταστράφηκαν. Διαταράχτηκαν ακόμα και οι σχέσεις μεταξύ Πατριαρχείου και εκκλησίας της Ρώμης.
Όσοι ναοί κτίστηκαν τα χρόνια της εικονομαχίας, δεν εικονογραφούνταν, ή διακοσμούνταν με εικόνες από την φύση
(όπως ο ναός της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη αριστερά και δύο εκκλησίες στην Καππαδοκία δεξιά).
(ΚΛΙΚ για μεγέθυνση)
(όπως ο ναός της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη αριστερά και δύο εκκλησίες στην Καππαδοκία δεξιά).
(ΚΛΙΚ για μεγέθυνση)
Οι εικονολάτρες έβλεπαν τους εικονομάχους σαν τους σταυρωτές του Χριστού.
(Η εικόνα από ένα βυζαντινό χειρόγραφο εκείνης της εποχής.
Στο κάτω μέρος απεικονίζει κάποιον εικονομάχο να προσπαθεί
να ασβεστώσει το πρόσωπο του Χριστού.)
(Η εικόνα από ένα βυζαντινό χειρόγραφο εκείνης της εποχής.
Στο κάτω μέρος απεικονίζει κάποιον εικονομάχο να προσπαθεί
να ασβεστώσει το πρόσωπο του Χριστού.)
Η εικονομαχία σταμάτησε για λίγα χρόνια, το 787 μ.χ., όταν στον θρόνο βρισκόταν η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, που συγκάλεσε την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο η οποία επανέφερε την λατρεία των εικόνων.
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα πέρασε στην εκκλησιαστική ιστορία ως αγία, λόγω της συμβολής της στον τερματισμό της εικονομαχίας
|
Μετά από λίγα χρόνια, όμως, οι διαμάχες ξανάρχισαν,
για να λήξουν οριστικά το 845 μ.Χ. από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, η οποία επανέφερε τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Η αναστήλωση των εικόνων γιορτάζεται από τους χριστιανούς την πρώτη Κυριακή των νηστειών του Πάσχα ως Κυριακή της Ορθοδοξίας. |
Ήταν σκοτεινή αυτή η περίοδος για την αυτοκρατορία, όμως τουλάχιστον, η πολιτική των Ισαύρων να ικανοποιήσουν το λαϊκό αίσθημα των κατοίκων των φτωχών ακριτικών περιοχών της Μ. Ασίας συντέλεσε ώστε να απομακρυνθεί ο αραβικός κίνδυνος.
Ερώτηση (για προβληματισμό...)
Βλέπουμε κάποιες εικόνες και σκεφτόμαστε σε ποια εποχή βρισκόμαστε σήμερα, 13 αιώνες μετά: στην εποχή της Εικονομαχίας, ή στην εποχή της Εικονολατρίας...
Εδώ είναι δύο εικόνες από κάποια σημερινά χριστιανικά σπίτια:
Εδώ είναι δύο εικόνες από κάποια σημερινά χριστιανικά σπίτια:
...κι εδώ κάποια αντικείμενα λατρείας: