Ε΄ ΤΑΞΗ - ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ
"Ένα παιδί μετράει τ' άστρα" (σελ. 65)
Μενέλαος Λουντέμης
|
Βιογραφικό Σημείωμα:
Ο Μενέλαος Λουντέμης (1912 - 22 Ιανουαρίου 1977), ήταν Έλληνας λογοτέχνης. Γεννήθηκε στο χωριό Αγία Κυριακή του Αιγιαλού της Μικράς Ασίας και ήρθε στην Ελλάδα μαζί με την οικογένειά του, ως πρόσφυγας, μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Το πραγματικό του όνομα ήταν Τάκης Βαλασιάδης. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1927, δημοσιεύοντας ποιητικές συλλογές. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας, το 1938, και με το βραβείο “Μενέλαου Λουντέμη” που καθιέρωσε πρός τιμήν του η Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών καί απονέμεται κάθε χρόνο στο καλύτερο πεζογράφημα του προηγούμενου έτους. Η οικογένειά του ήταν πλούσια, όμως χρεωκόπησε κατά την Μικρασιατική καταστροφή. Έτσι, ο Λουντέμης από μικρός μπαίνει στην βιοπάλη, κάνοντας οποιαδήποτε δουλειά εβρισκε: λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, εργάτης. Στην Κατοχή πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Στον Εμφύλιο συνελήφθη για τα αριστερά του φρονήματα και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ευτυχώς η ποινή του δεν εκτελέστηκε. Αντι γι' αυτό, εξορίστηκε σε διάφορα ξερονήσια. Το 1958 δικάζεται ξανά, εξαιτίας των προοδευτικών ιδεών του. Η κυκλοφορία των βιβλίων του απαγορεύεται. Αυτοεξορίστηκε στην Ρουμανία, από όπου επέστρεψε το 1977, μετά την μεταπολίτευση. Έγραψε συνολικά περίπου σαράντα πέντε βιβλία. Υποστήριζε πάντα ότι σκοπός του ήταν πάντα καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Διαβάστε ολόκληρο το βιογραφικό εδώ. |
[Το εξώφυλλο είναι από έκδοση του 1984
(Εκδοτικός Οίκος Δωρικός] |
"Ένα παιδί μετράει τ' άστρα"
Διαβάστε on-line ολόκληρο το βιβλίο, όπως το αντιγράψαμε από τον ιστότοπο του Ιονίου Πανεπιστημίου (κάποια λάθη που υπάρχουν στην πληκτρολόγηση θα τα διορθώσουμε με την πρώτη ευκαιρία...)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Φαίνεται πως τα πνευματικά δικαιώματα ενός παμπάλαιου βιβλίου, για έναν εκδοτικό οίκο είναι σημαντικότερα από την χαρά τής ανάγνωσης για κάποιον που δεν έχει τα χρήματα να αγοράσει το βιβλίο.
Έτσι, λοιπόν, ο "εθνικός μας" (αφού έχει εκδώσει τα περισσότερα από τα σχολικά εγχειρίδια) εκδοτικός οίκος, ο Πατάκης, θεώρησε πως καταπατήθηκαν τα πνευματικά δικαιώματα που έχει πάνω στο βιβλίο και αξίωσε να βγει από την πλατφόρμα στην οποίαν το είχαμε ανεβάσει...
(το οποίο βιβλίο παρεμπιπτόντως υπάρχει κανονικά στον ιστότοπο του Ιονίου Πανεπιστημίου - έστω και με διάφορα συντακτικά λάθη.
Διαβάστε από εκεί, αν θέλετε. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!)
Φαίνεται πως τα πνευματικά δικαιώματα ενός παμπάλαιου βιβλίου, για έναν εκδοτικό οίκο είναι σημαντικότερα από την χαρά τής ανάγνωσης για κάποιον που δεν έχει τα χρήματα να αγοράσει το βιβλίο.
Έτσι, λοιπόν, ο "εθνικός μας" (αφού έχει εκδώσει τα περισσότερα από τα σχολικά εγχειρίδια) εκδοτικός οίκος, ο Πατάκης, θεώρησε πως καταπατήθηκαν τα πνευματικά δικαιώματα που έχει πάνω στο βιβλίο και αξίωσε να βγει από την πλατφόρμα στην οποίαν το είχαμε ανεβάσει...
(το οποίο βιβλίο παρεμπιπτόντως υπάρχει κανονικά στον ιστότοπο του Ιονίου Πανεπιστημίου - έστω και με διάφορα συντακτικά λάθη.
Διαβάστε από εκεί, αν θέλετε. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!)
Η δίκη του Μενέλαου Λουντέμη, το 1956
1956. Ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης έχοντας ήδη περάσει οχτώ χρόνια στην εξορία για τις αριστερές του ιδέες, μεταφέρεται στην Αθήνα για να δικαστεί – με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας – για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» και συγκεκριμένα για το διήγημα «Οι λύκοι ανεβαίνουν στον ουρανό».
Η δίκη είναι πολύ σημαντική καθώς εκείνο που προσπαθεί να χειραγωγηθεί στην συγκεκριμένη δίκη είναι το πνεύμα.
Αφού διαβάστηκε το κατηγορητήριο, ο Λουντέμης ερωτώμενος από τον πρόεδρο περί της ενοχής του απάντησε:
«Ναι, είμαι ένοχος. Όχι όμως γι’ αυτά που έγραψα, αλλά γι’ αυτά που δεν έγραψα και ακριβώς γιατί δεν τα έγραψα. Κατηγορούμαι ότι έγραψα για τους απλούς ανθρώπους, για τους ανθρώπους του μόχθου, για τους φτωχούς.
Μα για ποιους έπρεπε να γράψω; Εγώ αυτούς γνώρισα, αυτούς αγάπησα, μαζί τους μοιράστηκα και τις χαρές και τις πίκρες μου. Δίπλα τους γεύτηκα κι εγώ την πίκρα της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας και ήταν οι μόνοι που μου συμπαραστάθηκαν.
Γι’ αυτό και αισθάνομαι φταίχτης που δεν έγραψα όσα έπρεπε να γράψω γι’ αυτούς».
Στην συνέχεια κατέθεσαν πολλοί μάρτυρες κατηγορίας και υπεράσπισης. Αξίζει να σταθούμε σε δύο περιπτώσεις, έναν μάρτυρα κατηγορίας, τον αστυνόμο της γενικής ασφάλειας Καραχάλιο, και έναν υπεράσπισης, τον ποιητή Κώστα Βάρναλη.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Λάμπρου Ζιώγα, φίλο του Μενέλαου Λουντέμη , «Η Δίκη του Μενέλαου Λουντέμη»:
Ο Θεοτοκάτος (συνήγορος του Λουντέμη) παίρνει από το τραπέζι ένα πανόδετο βιβλίο με γαλάζια ξεθωριασμένα εξώφυλλα, το ανοίγει και αρχίζει να απαγγέλλει, καθαρά και βροντόφωνα για να μπορούν να τον παρακολουθούν όλοι:
"Εγώ είμαι ο γκρεμιστής
Γιατί εγώ είμαι κι ο χτίστης
Ο διαλεχτός της άρνησης
Κι ο ακριβογιός της πίστης.
Και θέλει και το γκρέμισμα
Νου και καρδιά και χέρι.
Στου μίσους τα μεσάνυχτα
Τρέμει ενός πόθου αστέρι.
Κι αν είμαι της νυχτιάς βλαστός,
Του χαλασμού πατέρας,
Πάντα κοιτάζω προς το φως
Το απόμαυρο της μέρας.
Εγώ ο σεισμός ο αλύπητος,
Εγώ κι ο ανοιχτομάτης
Του μακρεμένου αγναντευτής
Κι ο κλέφτης κι ο απελάτης
Και με το καριοφύλλι μου
Και με το απελατίκι
Την πολιτεία την κάνω ερμιά,
Γη χέρσα το χωράφι."
Εδώ ο θεοτοκάτος σταματά , στρέφεται προς τον μάρτυρα και λέει:
– Περιμένω ν’ ακούσω την γνώμη σας γι’ αυτό το κείμενο κύριε μάρτυς.
Ο Καραχάλιος (μάρτυρας- αστυνόμος γενικής ασφάλειας) όμως σωπαίνει. Ύστερα από λίγο λέει:
– Δεν μπορώ να εκφράσω γνώμη μόνο από ένα απόσπασμα.
– Τότε παρακαλώ τον πρόεδρο να μου επιτρέψει να συνεχίσω, λέει ο Θεοτοκάτος.
"Κάλλιο φυτρώστε αγραγκαθιές
Και κάλλιο ουρλιάστε, λύκοι,
Κάλλιο φουσκώστε ποταμοί,
Και κάλλιο ανοίχτε , τάφοι,
Και , δυναμίτη, βρόντηξε
Και σιγοστάλαξε αίμα
Παρά σε πύργους άρχοντας
Και σε ναούς το ψέμα.
Των πρωτογέννητων καιρών
Η πλάση με τ’ αγρίμια
Ξανάρχεται. Καλώς να ’ρθει.
Γκρεμίζω την ασχήμια…"
Εδώ σταματάει πάλι ο συνήγορος και ξαναρωτάει τον μάρτυρα:
– Μήπως τώρα κύριε μάρτυς, σχηματίσατε γνώμη;
Αντί για απάντηση ο μάρτυρας ρωτά:
– Τίνος είναι αυτό το βιβλίο;
– Γιατί κύριε μάρτυς; Σας ενδιαφέρει;
– Ναι, με ενδιαφέρει.
– Γιατί σας ενδιαφέρει; Εσείς είπατε προηγουμένως ότι για να σχηματίσετε άποψη για κάποιο έργο δεν σας ενδιαφέρει ο συγγραφέας αλλά το περιεχόμενο, και μόνον αυτό.
– Μα ξέρετε κύριε συνήγορε… Όταν γνωρίζουμε τον συγγραφέα, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι λέει. Λοιπόν πέστε μου σας παρακαλώ τίνος είναι για να μπορέσω να κρίνω και να εκφέρω γνώμη.
– Δεν θα σας τον πω, γιατί αυτό αντιβαίνει στην συμφωνία που κάναμε πριν λίγο. Κι ύστερα, εσείς μόνος σας είπατε ότι κρίνετε αντικειμενικά ένα λογοτεχνικό έργο. Το κρίνετε απ’ το περιεχόμενο κι όχι από τον συγγραφέα του.
Εδώ επεμβαίνει ο εισαγγελέας :
– Τέλος πάντων, κύριε συνήγορε, θα μας τον πείτε καμμιά φορά αυτόν το συγγραφέα του κειμένου;
Ο Πρόεδρος Φαρμάκης, που έχει χάσει φαίνεται την υπομονή του, γυρίζει προς τον εισαγγελέα και λέει:
– Αφήστε κύριε εισαγγελέα. Κάποιος του ίδιου φυράματος με τον Λουντέμη θα είναι κι αυτός.
Ο Θεοτοκάτος ήρεμος άνοιξε το βιβλίο για να συνεχίσει το διάβασμα. Βλέποντας τον ο πρόεδρος τινάχτηκε πάνω σαν να τον σούβλισαν με πυρωμένα σουβλιά, και λέει ουρλιάζοντας:
– Κύριε συνήγορε, δεν σας επιτρέπω να συνεχίσετε! Δεν σας επιτρέπω να διαβάζετε ενώπιόν μας τέτοια κείμενα!
Αυτό που διαβάσατε δεν είναι ποίημα. Είναι λίβελλος εναντίον του έθνους, είναι ένα κείμενο αντεθνικόν, που πρέπει να κατασχεθεί και να καταστραφεί αμέσως, ενώ εκείνος που το ’γραψε , αν δεν έχει καταδικαστεί μέχρι τώρα, πρέπει να καθίσει στο εδώλιο μαζί με τον πελάτη σου, να καταδικαστεί για εσχάτη προδοσία και να κρεμαστεί…
Αυτός δεν είναι Έλλην, είναι προδότης, εχθρός της πατρίδας… είπε ο πρόεδρος, και κάθισε. Έτρεμε ολόκληρος από τον θυμό του.
– Κύριε πρόεδρε, λέει ο Θεοτοκάτος, ομολογώ πως τέτοιο λαβράκι δεν το περίμενα στα δίχτυα μου. Εγώ αλλού ψάρευα, συμπληρώνει, δείχνοντας τον μάρτυρα κατηγορίας.
Το ποίημα που απήγγειλα πριν λίγο ενώπιόν σας και που εσείς το χαρακτηρίσατε λίβελλον εναντίον του έθνους, αντεθνικόν κλπ. κλπ. είναι απόσπασμα απ’ το γνωστό ποίημα «Ο εκδικητής» που κυκλοφορεί σήμερα στην Ελλάδα ελεύθερα και διαβάζεται από όλους τους Έλληνες.
Εκείνος που το 'γραψε, και που κατά την γνώμη σας πρέπει να δικαστεί για προδοσία, δεν είναι άλλος από τον εθνικό μας ποιητή Κωστή Παλαμά, που όλο το έθνος τον διαβάζει, τον αγαπά και τον τιμά.
Ναι, ο Κωστής Παλαμάς, κύριε πρόεδρε. Και για να πεισθείτε, καταθέτω το βιβλίο με τα γκρίζα εξώφυλλα λέγοντας:
– Όσο προδότης είναι, κύριε πρόεδρε, ο εθνικός μας ποιητής, άλλο τόσο προδότης είναι και ο Λουντέμης, που έγραψε το βιβλίο «Βουρκωμένες μέρες» και για το οποίο τόσο λυσσαλέα διώκεται.
Το ακροατήριο ξεσπά σε χειροκροτήματα. Ο πρόεδρος αιφνιδιάζεται, τα χάνει. Δεν ξέρει τι να κάνει. Και για να βγει από την δύσκολη θέση χτυπά το κουδούνι αμήχανα και διακόπτει την συνεδρίαση λέγοντας:
– Άνθρωποι είμαστε κι εμείς, δεν μπορεί να τα ξέρουμε όλα...
Ο Κώστας Βάρναλης
Ανάμεσα στους υπερασπιστές του Λουντέμη ήταν και ο Βάρναλης, ο οποίος δεν είχε καν την υπομονή να περιμένει να τον ειδοποιήσουν. Μόλις πληροφορήθηκε για την δίκη απ’ τις εφημερίδες, ντύθηκε τα γιορτινά του και πήγε μόνος του. Δεν λογάριασε ούτε γηρατειά, ούτε φόβο, ούτε κρύο. Διέσχισε τα πυκνά στίφη των πραιτοριανών (που ’χανε κυκλώσει ολόκληρο το τετράγωνο) και μπήκε στην αίθουσα.
«Κωνσταντίνος Βάρναλης» φώναξε ο κλητήρας. Ο Βάρναλης τον κοιτούσε με χλευαστική απάθεια.
«Δάσκαλε… Εσένα φωνάζουν…» του είπαν.
«Εμένα; Τότε τι ‘‘Κωνσταντίνος’’ λέει αυτός ο… άντε ας μην το πω».
«Περάστε κ. Βάρναλη», του είπε ο Εισαγγελέας Κατεβαίνης, που ’κανε τον διανοούμενο.
Ο Βάρναλης πλησίασε κάτω απ’ την έδρα με το χέρι στ’ αφτί. Ο πρόεδρος ρώτησε κάτι.
«Πιο δυνατά!» φώναξε ο Βάρναλης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Έστω. Είναι ένοχος ο κατηγορούμενος;»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: (Με έμφαση): «Ένοχος; Όχι! Για να ’ναι ένοχος ένας συγγραφέας, πρέπει να δίνει αρνητικές απαντήσεις στις τρεις παρακάτω ερωτήσεις:
Πρώτον: Ζώντας σε μια κοινωνία αδικίας με ποιους θα πάει; Με τους αδικητές ή με τους αδικημένους;
Δεύτερον: Αν ο λαός πέσει στα δεσμά της τυραννίας, με ποιους θα συνταχθεί; Με τον τυραγνισμένο ή με τον τύραννο;
Και τρίτον και τελευταίο: Αν η Πατρίδα πάει σε εθνική σκλαβιά, ποιους θα βοηθήσει; Τους κατακτητές ή τους κατακτημένους; Δηλαδή με τους κιοτήδες θα πάει ή με τα παλικάρια;
Γνωρίζω τον κατηγορούμενο από έφηβο. Τον γνωρίζω σαν συγγραφέα, και σαν Έλληνα. Και σας δηλώνω κατηγορηματικά: Και στις τρεις ερωτήσεις ο κατηγορούμενος έδωσε αυτές τις απαντήσεις. Δεν είναι ένοχος».
[…] ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Εις ένα από τα υπό κατηγορίαν κείμενά του, και συγκεκριμένα εις το υπό τον τίτλον ‘’Οι λύκοι ανεβαίνουν στον ουρανό’’»…
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ε;»
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Ο συγγραφεύς – δια να σώσει την τρυφεράν Ειρηνούλαν από την βουλιμίαν των αφεντικών της – την παραδίδει εις τας χείρας των εργατών».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Καλά κάνει».
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Δεν θα μπορούσε, έξαφνα, να την παραδώσει εις χείρας εκείνων οίτινες είναι εντεταλμένοι για την φρούρησιν της τιμής των…»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ποιανών; Των χωροφυλάκων;»
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Βεβαίως».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Όχι! Θα την πουλούσαν στο μπουρδέλο».
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Κύριε Βάρναλη…»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Τη γνώμη μου δεν ζητήσατε; Τη γνώμη μου είπα. Ξέρω, εσείς έχετε άλλη γνώμη. Αλλά δεν είσθε ’σείς ο μάρτυρας».
ΠΡΟΕΔΡΟΣ (διακόπτει): «Κύριε Βάρναλη, πιστεύετε πως ο κατηγορούμενος συμφωνεί με αυτό το είδος υπεράσπισης που του κάνετε;»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ρωτήστε τον εσείς. Αν συμφωνεί μαζί σας, τότε εγώ φεύγω».
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Τίποτε άλλο κ. Βάρναλη. Μπορείτε να αποσυρθείτε».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ (δυνατά): «Κοιτάξτε μην τύχει και τον αθωώσετε ‘‘λόγω αμφιβολιών’’! Αν οι νόμοι σας καταδικάζουν αυτές τις αρετές, καταδικάστε τον! Δεν έχει κανένα ελαφρυντικό. Κανένα! Σας το λέω εγώ!»
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με τον τρόπο υπεράσπισής του, ο Λουντέμης φυσικά πήρε το μέρος του Βάρναλη.
Τέλος, ο Λουντέμης κλήθηκε να απολογηθεί και να κάνει μια αναδρομή στην ζωή του. Ο συγγραφέας περιέγραψε μαζί με το δικό του δράμα το δράμα ενός ολόκληρου λαού.
Όταν έφτασε να περιγράψει το δράμα του παιδιού του, όταν ο ίδιος βρισκόταν στη Μακρόνησο, ο πρόεδρος παρατήρησε:
«Απορώ … πώς δεν υπογράψατε μια δήλωση για να σώσετε από την δοκιμασία εσάς και το παιδί σας…».
Και ο Λουντέμης απάντησε:
«Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να σταθεί ο άνθρωπος στα δυο του πόδια. Δεν θα τον γυρίσω πάλι πίσω, στα τέσσερα, εγώ!»
Για την ιστορία, ο Λουντέμης καταδικάστηκε σε απαγόρευση κυκλοφορίας των βιβλίων του.
Μετά την δίκη αυτοεξορίστηκε στο Βουκουρέστι, ενώ η στρατιωτική δικτατορία τού αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια.
Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976 και πέθανε το 1977.
Πηγή: www.prologos.gr
Η δίκη είναι πολύ σημαντική καθώς εκείνο που προσπαθεί να χειραγωγηθεί στην συγκεκριμένη δίκη είναι το πνεύμα.
Αφού διαβάστηκε το κατηγορητήριο, ο Λουντέμης ερωτώμενος από τον πρόεδρο περί της ενοχής του απάντησε:
«Ναι, είμαι ένοχος. Όχι όμως γι’ αυτά που έγραψα, αλλά γι’ αυτά που δεν έγραψα και ακριβώς γιατί δεν τα έγραψα. Κατηγορούμαι ότι έγραψα για τους απλούς ανθρώπους, για τους ανθρώπους του μόχθου, για τους φτωχούς.
Μα για ποιους έπρεπε να γράψω; Εγώ αυτούς γνώρισα, αυτούς αγάπησα, μαζί τους μοιράστηκα και τις χαρές και τις πίκρες μου. Δίπλα τους γεύτηκα κι εγώ την πίκρα της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας και ήταν οι μόνοι που μου συμπαραστάθηκαν.
Γι’ αυτό και αισθάνομαι φταίχτης που δεν έγραψα όσα έπρεπε να γράψω γι’ αυτούς».
Στην συνέχεια κατέθεσαν πολλοί μάρτυρες κατηγορίας και υπεράσπισης. Αξίζει να σταθούμε σε δύο περιπτώσεις, έναν μάρτυρα κατηγορίας, τον αστυνόμο της γενικής ασφάλειας Καραχάλιο, και έναν υπεράσπισης, τον ποιητή Κώστα Βάρναλη.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Λάμπρου Ζιώγα, φίλο του Μενέλαου Λουντέμη , «Η Δίκη του Μενέλαου Λουντέμη»:
Ο Θεοτοκάτος (συνήγορος του Λουντέμη) παίρνει από το τραπέζι ένα πανόδετο βιβλίο με γαλάζια ξεθωριασμένα εξώφυλλα, το ανοίγει και αρχίζει να απαγγέλλει, καθαρά και βροντόφωνα για να μπορούν να τον παρακολουθούν όλοι:
"Εγώ είμαι ο γκρεμιστής
Γιατί εγώ είμαι κι ο χτίστης
Ο διαλεχτός της άρνησης
Κι ο ακριβογιός της πίστης.
Και θέλει και το γκρέμισμα
Νου και καρδιά και χέρι.
Στου μίσους τα μεσάνυχτα
Τρέμει ενός πόθου αστέρι.
Κι αν είμαι της νυχτιάς βλαστός,
Του χαλασμού πατέρας,
Πάντα κοιτάζω προς το φως
Το απόμαυρο της μέρας.
Εγώ ο σεισμός ο αλύπητος,
Εγώ κι ο ανοιχτομάτης
Του μακρεμένου αγναντευτής
Κι ο κλέφτης κι ο απελάτης
Και με το καριοφύλλι μου
Και με το απελατίκι
Την πολιτεία την κάνω ερμιά,
Γη χέρσα το χωράφι."
Εδώ ο θεοτοκάτος σταματά , στρέφεται προς τον μάρτυρα και λέει:
– Περιμένω ν’ ακούσω την γνώμη σας γι’ αυτό το κείμενο κύριε μάρτυς.
Ο Καραχάλιος (μάρτυρας- αστυνόμος γενικής ασφάλειας) όμως σωπαίνει. Ύστερα από λίγο λέει:
– Δεν μπορώ να εκφράσω γνώμη μόνο από ένα απόσπασμα.
– Τότε παρακαλώ τον πρόεδρο να μου επιτρέψει να συνεχίσω, λέει ο Θεοτοκάτος.
"Κάλλιο φυτρώστε αγραγκαθιές
Και κάλλιο ουρλιάστε, λύκοι,
Κάλλιο φουσκώστε ποταμοί,
Και κάλλιο ανοίχτε , τάφοι,
Και , δυναμίτη, βρόντηξε
Και σιγοστάλαξε αίμα
Παρά σε πύργους άρχοντας
Και σε ναούς το ψέμα.
Των πρωτογέννητων καιρών
Η πλάση με τ’ αγρίμια
Ξανάρχεται. Καλώς να ’ρθει.
Γκρεμίζω την ασχήμια…"
Εδώ σταματάει πάλι ο συνήγορος και ξαναρωτάει τον μάρτυρα:
– Μήπως τώρα κύριε μάρτυς, σχηματίσατε γνώμη;
Αντί για απάντηση ο μάρτυρας ρωτά:
– Τίνος είναι αυτό το βιβλίο;
– Γιατί κύριε μάρτυς; Σας ενδιαφέρει;
– Ναι, με ενδιαφέρει.
– Γιατί σας ενδιαφέρει; Εσείς είπατε προηγουμένως ότι για να σχηματίσετε άποψη για κάποιο έργο δεν σας ενδιαφέρει ο συγγραφέας αλλά το περιεχόμενο, και μόνον αυτό.
– Μα ξέρετε κύριε συνήγορε… Όταν γνωρίζουμε τον συγγραφέα, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι λέει. Λοιπόν πέστε μου σας παρακαλώ τίνος είναι για να μπορέσω να κρίνω και να εκφέρω γνώμη.
– Δεν θα σας τον πω, γιατί αυτό αντιβαίνει στην συμφωνία που κάναμε πριν λίγο. Κι ύστερα, εσείς μόνος σας είπατε ότι κρίνετε αντικειμενικά ένα λογοτεχνικό έργο. Το κρίνετε απ’ το περιεχόμενο κι όχι από τον συγγραφέα του.
Εδώ επεμβαίνει ο εισαγγελέας :
– Τέλος πάντων, κύριε συνήγορε, θα μας τον πείτε καμμιά φορά αυτόν το συγγραφέα του κειμένου;
Ο Πρόεδρος Φαρμάκης, που έχει χάσει φαίνεται την υπομονή του, γυρίζει προς τον εισαγγελέα και λέει:
– Αφήστε κύριε εισαγγελέα. Κάποιος του ίδιου φυράματος με τον Λουντέμη θα είναι κι αυτός.
Ο Θεοτοκάτος ήρεμος άνοιξε το βιβλίο για να συνεχίσει το διάβασμα. Βλέποντας τον ο πρόεδρος τινάχτηκε πάνω σαν να τον σούβλισαν με πυρωμένα σουβλιά, και λέει ουρλιάζοντας:
– Κύριε συνήγορε, δεν σας επιτρέπω να συνεχίσετε! Δεν σας επιτρέπω να διαβάζετε ενώπιόν μας τέτοια κείμενα!
Αυτό που διαβάσατε δεν είναι ποίημα. Είναι λίβελλος εναντίον του έθνους, είναι ένα κείμενο αντεθνικόν, που πρέπει να κατασχεθεί και να καταστραφεί αμέσως, ενώ εκείνος που το ’γραψε , αν δεν έχει καταδικαστεί μέχρι τώρα, πρέπει να καθίσει στο εδώλιο μαζί με τον πελάτη σου, να καταδικαστεί για εσχάτη προδοσία και να κρεμαστεί…
Αυτός δεν είναι Έλλην, είναι προδότης, εχθρός της πατρίδας… είπε ο πρόεδρος, και κάθισε. Έτρεμε ολόκληρος από τον θυμό του.
– Κύριε πρόεδρε, λέει ο Θεοτοκάτος, ομολογώ πως τέτοιο λαβράκι δεν το περίμενα στα δίχτυα μου. Εγώ αλλού ψάρευα, συμπληρώνει, δείχνοντας τον μάρτυρα κατηγορίας.
Το ποίημα που απήγγειλα πριν λίγο ενώπιόν σας και που εσείς το χαρακτηρίσατε λίβελλον εναντίον του έθνους, αντεθνικόν κλπ. κλπ. είναι απόσπασμα απ’ το γνωστό ποίημα «Ο εκδικητής» που κυκλοφορεί σήμερα στην Ελλάδα ελεύθερα και διαβάζεται από όλους τους Έλληνες.
Εκείνος που το 'γραψε, και που κατά την γνώμη σας πρέπει να δικαστεί για προδοσία, δεν είναι άλλος από τον εθνικό μας ποιητή Κωστή Παλαμά, που όλο το έθνος τον διαβάζει, τον αγαπά και τον τιμά.
Ναι, ο Κωστής Παλαμάς, κύριε πρόεδρε. Και για να πεισθείτε, καταθέτω το βιβλίο με τα γκρίζα εξώφυλλα λέγοντας:
– Όσο προδότης είναι, κύριε πρόεδρε, ο εθνικός μας ποιητής, άλλο τόσο προδότης είναι και ο Λουντέμης, που έγραψε το βιβλίο «Βουρκωμένες μέρες» και για το οποίο τόσο λυσσαλέα διώκεται.
Το ακροατήριο ξεσπά σε χειροκροτήματα. Ο πρόεδρος αιφνιδιάζεται, τα χάνει. Δεν ξέρει τι να κάνει. Και για να βγει από την δύσκολη θέση χτυπά το κουδούνι αμήχανα και διακόπτει την συνεδρίαση λέγοντας:
– Άνθρωποι είμαστε κι εμείς, δεν μπορεί να τα ξέρουμε όλα...
Ο Κώστας Βάρναλης
Ανάμεσα στους υπερασπιστές του Λουντέμη ήταν και ο Βάρναλης, ο οποίος δεν είχε καν την υπομονή να περιμένει να τον ειδοποιήσουν. Μόλις πληροφορήθηκε για την δίκη απ’ τις εφημερίδες, ντύθηκε τα γιορτινά του και πήγε μόνος του. Δεν λογάριασε ούτε γηρατειά, ούτε φόβο, ούτε κρύο. Διέσχισε τα πυκνά στίφη των πραιτοριανών (που ’χανε κυκλώσει ολόκληρο το τετράγωνο) και μπήκε στην αίθουσα.
«Κωνσταντίνος Βάρναλης» φώναξε ο κλητήρας. Ο Βάρναλης τον κοιτούσε με χλευαστική απάθεια.
«Δάσκαλε… Εσένα φωνάζουν…» του είπαν.
«Εμένα; Τότε τι ‘‘Κωνσταντίνος’’ λέει αυτός ο… άντε ας μην το πω».
«Περάστε κ. Βάρναλη», του είπε ο Εισαγγελέας Κατεβαίνης, που ’κανε τον διανοούμενο.
Ο Βάρναλης πλησίασε κάτω απ’ την έδρα με το χέρι στ’ αφτί. Ο πρόεδρος ρώτησε κάτι.
«Πιο δυνατά!» φώναξε ο Βάρναλης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Έστω. Είναι ένοχος ο κατηγορούμενος;»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: (Με έμφαση): «Ένοχος; Όχι! Για να ’ναι ένοχος ένας συγγραφέας, πρέπει να δίνει αρνητικές απαντήσεις στις τρεις παρακάτω ερωτήσεις:
Πρώτον: Ζώντας σε μια κοινωνία αδικίας με ποιους θα πάει; Με τους αδικητές ή με τους αδικημένους;
Δεύτερον: Αν ο λαός πέσει στα δεσμά της τυραννίας, με ποιους θα συνταχθεί; Με τον τυραγνισμένο ή με τον τύραννο;
Και τρίτον και τελευταίο: Αν η Πατρίδα πάει σε εθνική σκλαβιά, ποιους θα βοηθήσει; Τους κατακτητές ή τους κατακτημένους; Δηλαδή με τους κιοτήδες θα πάει ή με τα παλικάρια;
Γνωρίζω τον κατηγορούμενο από έφηβο. Τον γνωρίζω σαν συγγραφέα, και σαν Έλληνα. Και σας δηλώνω κατηγορηματικά: Και στις τρεις ερωτήσεις ο κατηγορούμενος έδωσε αυτές τις απαντήσεις. Δεν είναι ένοχος».
[…] ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Εις ένα από τα υπό κατηγορίαν κείμενά του, και συγκεκριμένα εις το υπό τον τίτλον ‘’Οι λύκοι ανεβαίνουν στον ουρανό’’»…
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ε;»
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Ο συγγραφεύς – δια να σώσει την τρυφεράν Ειρηνούλαν από την βουλιμίαν των αφεντικών της – την παραδίδει εις τας χείρας των εργατών».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Καλά κάνει».
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Δεν θα μπορούσε, έξαφνα, να την παραδώσει εις χείρας εκείνων οίτινες είναι εντεταλμένοι για την φρούρησιν της τιμής των…»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ποιανών; Των χωροφυλάκων;»
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Βεβαίως».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Όχι! Θα την πουλούσαν στο μπουρδέλο».
ΣΥΝΕΔΡΟΣ: «Κύριε Βάρναλη…»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Τη γνώμη μου δεν ζητήσατε; Τη γνώμη μου είπα. Ξέρω, εσείς έχετε άλλη γνώμη. Αλλά δεν είσθε ’σείς ο μάρτυρας».
ΠΡΟΕΔΡΟΣ (διακόπτει): «Κύριε Βάρναλη, πιστεύετε πως ο κατηγορούμενος συμφωνεί με αυτό το είδος υπεράσπισης που του κάνετε;»
ΒΑΡΝΑΛΗΣ: «Ρωτήστε τον εσείς. Αν συμφωνεί μαζί σας, τότε εγώ φεύγω».
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Τίποτε άλλο κ. Βάρναλη. Μπορείτε να αποσυρθείτε».
ΒΑΡΝΑΛΗΣ (δυνατά): «Κοιτάξτε μην τύχει και τον αθωώσετε ‘‘λόγω αμφιβολιών’’! Αν οι νόμοι σας καταδικάζουν αυτές τις αρετές, καταδικάστε τον! Δεν έχει κανένα ελαφρυντικό. Κανένα! Σας το λέω εγώ!»
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με τον τρόπο υπεράσπισής του, ο Λουντέμης φυσικά πήρε το μέρος του Βάρναλη.
Τέλος, ο Λουντέμης κλήθηκε να απολογηθεί και να κάνει μια αναδρομή στην ζωή του. Ο συγγραφέας περιέγραψε μαζί με το δικό του δράμα το δράμα ενός ολόκληρου λαού.
Όταν έφτασε να περιγράψει το δράμα του παιδιού του, όταν ο ίδιος βρισκόταν στη Μακρόνησο, ο πρόεδρος παρατήρησε:
«Απορώ … πώς δεν υπογράψατε μια δήλωση για να σώσετε από την δοκιμασία εσάς και το παιδί σας…».
Και ο Λουντέμης απάντησε:
«Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να σταθεί ο άνθρωπος στα δυο του πόδια. Δεν θα τον γυρίσω πάλι πίσω, στα τέσσερα, εγώ!»
Για την ιστορία, ο Λουντέμης καταδικάστηκε σε απαγόρευση κυκλοφορίας των βιβλίων του.
Μετά την δίκη αυτοεξορίστηκε στο Βουκουρέστι, ενώ η στρατιωτική δικτατορία τού αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια.
Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976 και πέθανε το 1977.
Πηγή: www.prologos.gr
