ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄: ​Οι Έλληνες Κάτω από την Οθωμανική και την Λατινική Κυριαρχία (1453 - 1821)

​Κεφ. 9: ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ - ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ

​
(​Κατεβάστε όλα τα μαθήματα της εναλλακτικής διδασκαλίας πατώντας ΕΔΩ!)

​ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ

(el.wikipedia.org)

​Ο Αδαμάντιος Κοραής καταγόταν από μια πλούσια οικογένεια της Χίου.
Γεννήθηκε το 1748 στην Σμύρνη. Σπούδασε στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή της.
Αργότερα εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Γαλλία, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Επειδή ήταν μορφωμένος, μία από τις ασχολίες του ήταν να αντιγράφει και να δημοσιεύει χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.​

Η έδρα και το γραφείο του Αδαμάντιου Κοραή, Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο (el.wikipedia.org)

Την εποχή που ζούσε στην Γαλλία, ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση (1789). Ο Κοραής επηρεάστηκε από τις φιλελεύθερες ιδέες της, καθώς και από τις ιδέες του Διαφωτισμού.

Όταν έμαθε πως οι Έλληνες πάνε να οργανώσουν επανάσταση εναντίον των Οθωμανών, ενθουσιάστηκε.

​Όμως, βλέποντας την αγραμματοσύνη που βασίλευε ανάμεσά τους, έγινε πολύ διστακτικός με αυτήν την ιδέα και έλεγε πως το ελληνικό γένος δεν ήταν ακόμη ώριμο για να κάνει επανάσταση: Πίστευε –και διακήρυττε– πως μόνον οι μορφωμένοι άνθρωποι μπορούν να επαναστατήσουν με επιτυχία και να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο και δημοκρατικό κράτος.

Επομένως, για να μπορέσει το ελληνικό γένος να ελευθερωθεί, έπρεπε πρώτα να φωτιστεί μέσω της παιδείας.

Η μόρφωση θα μπορούσε όμως να έρθει μόνο με την βοήθεια μιας σωστής γλώσσας.
Έτσι ο Κοραής προσπάθησε πολύ, ώστε να καθιερώσει την χρήση μιας «καινούριας» ελληνικής γλώσσας, η οποία θα βασιζόταν μεν στα αρχαία ελληνικά, αλλά ταυτόχρονα θα ήταν αρκετά απλούστερη και, το κυριότερο απ' όλα, θα ήταν «καθαρή»· απαλλαγμένη από ξένες λέξεις, τουρκικές ή σλαβικές. Αυτή η γλώσσα είναι η καθαρεύουσα, η οποία δίχασε τον λαό για δυο αιώνες...

Το άγαλμα του Κοραή μπροστά από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών (el.wikipedia.org)

Ο Κοραής είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Ελληνικού Διαφωτισμού και συνέβαλε σημαντικά στην ιδεολογική προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης.


​

Ο Κοραής και ο Ρήγας προσπαθούν να σηκώσουν την Ελλάδα πάνω από τα αρχαία ερείπια και να την κάνουν να σταθεί στα πόδια της.
​Πίνακας σε χαρτόνι του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (Σχολικό βιβλίο Ιστορίας ΣΤ΄)

​ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ (ΦΕΡΑΙΟΣ)

​
​
Γεννήθηκε το 1757, από εύπορη οικογένεια.

Νεαρός ακόμα, επειδή ήταν μορφωμένος, εργάστηκε για τους Φαναριώτες στην Κωνσταντινούπολη.


Αργότερα μετανά­στευσε στο Βουκουρέστι, ως γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας και, από το 1790 και μετά, έζησε στην Αυστρία.



​
Στην Ευρώπη επηρεάστηκε από τις ιδέες του Διαφωτισμού για μόρφωση, ελευθερία και δικαιοσύνη. Από τότε έβαλε στόχο του τον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας.
​

Το όνειρο του Ρήγα ήταν όλοι οι υπόδουλοι βαλκανικοί λαοί, μαζί και με τους φτωχούς Τούρκους, να επαναστατήσουν εναντίον του οθωμανικού ζυγού και να ζήσουν μαζί και ειρηνικά σε ένα ισχυρό ελληνικό κράτος, όλοι οι πολίτες του οποίου θα είχαν τα ίδια δικαιώματα («Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί, αράπηδες και άσπροι  με μιαν κοινήν ορμή, για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί» – Απόσπασμα από τον Θούριο).
​
​

Ο Ρήγας σπέρνει τον σπόρο της λευτεριάς
​Λεπτομέρεια από τον πίνακα "Πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως", 1836, του Παναγιώτη Ζωγράφου. (blogs.sch.gr/ksergaki)

​
​

Η Βιέννη ήταν έδρα της επαναστατικής του δράσης. Συνεργάτες του ήταν κυρίως έμποροι και σπουδαστές, αλλά και οποιοσδήποτε επιθυμούσε να αγωνιστεί εναντίον της καταπίεσης των Τούρκων.

​
Ο Ρήγας εξέδωσε αρκετά βιβλία, λογοτεχνικά και επιστημονικά. Τα πιο σημαντικά του είναι η Χάρτα, ένας χάρτης του μελλοντικού ελεύθερου ελληνικού-βαλκανικού κράτους και ο Θούριος, ένας επαναστατικός ύμνος που έγινε σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία.

Τυπώθηκαν σε χιλιάδες αντίτυπα, για να διαβαστούν από τους Έλληνες της Ευρώπης και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.




Η Αυστρία, όμως, ήταν –για τους δικούς της λόγους– τελείως αντίθετη σε μιαν εξέγερση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Γι’ αυτό, ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1797, οι Αυστριακοί αστυνομικοί συνέλαβαν τον Ρήγα και τον παρέδωσαν μαζί με άλλους 7 συντρόφους του στους Τούρκους.
​

Αναμνηστική πλάκα στην Βιέννη (el.wikipedia.org)

Οι Τούρκοι τούς φυλάκισαν σε έναν πύργο του Βελιγραδίου, δίπλα στον ποταμό Δούναβη. Μετά από εννέα μήνες, τον Ιούνιο του 1798, σκότωσαν τον Ρήγα και τους συντρόφους του με στραγγαλισμό και πέταξαν τα πτώματά τους στον ποταμό...
​

Αναμνηστική πλάκα στον πύργο Νεμπόισα, στον οποίο ο Ρήγας Βελεστινλής
​βρήκε φρικτό θάνατο (el.wikipedia.org)

​

(Η ΣΤ¨ και... ψηφιακά!)

(Η ΣΤ¨ και... ψηφιακά!)

Ο πύργος Νεμπόισα (όπως τον λένε) βρίσκεται έξω από το Βελιγράδι και χτίστηκε από τους Ούγγρους τον 15ο αιώνα, πάνω στα ερείπια ενός ρωμαϊκού πύργου του 1ου μ.Χ. αιώνα.


​
Όταν το 1739 το Βελιγράδι κατακτήθηκε από τους Τούρκους, αυτοί μετέτρεψαν τον πύργο σε φυλακή.

​

Η Χάρτα

​Η "Χάρτα" είναι ένας τεράστιος χάρτης 2μ.x 2μ.
Αποτελείται από 12 μικρότερους ανεξάρτητους χάρτες οι οποίοι, όταν ενωθούν, δείχνουν ολόκληρη την Βαλκανική Χερσόνησο με τα τοπωνύμιά της, και μαζί με πλήθος μυθολογικών και ιστορικών αναφορών.
Τυπώθηκε το 1797 στην Βιέννη (Αυστρία).
​
Η Χάρτα ενσάρκωνε το όραμα του Ρήγα για μια ενιαία βαλκανική συνομοσπονδία, απελευθερωμένη από την οθωμανική κυριαρχία, που θα βρισκόταν κάτω από την ομπρέλα ενός μεγάλου δημοκρατικού ελληνικού κράτους.
​

(www.menandros.gr)

Ο Θούριος

(el.wikipedia.org/wiki)

Ο Θούριος είναι ένας πατριωτικός ύμνος του Ρήγα Βελεστινλή. Τον έγραψε το 1797, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες, αλλά και τους άλλους λαούς που ζούσαν υποτελείς των Οθωμανών.
​
Είχε τυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα, όμως όσα δεν κατασχέθηκαν από την αυστριακή αστυνομία τα κατέστρεψαν οι κάτοχοί τους από φόβο, μετά την σύλληψη του Ρήγα.
​

​Ως πότε παλικάρια να ζούμεν στα στενά,
μονάχοι σα λιοντάρια, στις ράχες στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
να φεύγωμ' απ' τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;
 
Να χάνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας, κι όλους τους συγγενείς.
Κάλλιο 'ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή.
 
Τι σ' ωφελεί αν ζήσεις, και είσαι στη σκλαβιά;
στοχάσου πώς σε ψένουν καθ' ώραν στην φωτιά.
Βεζύρης, δραγουμάνος, αφέντης κι αν σταθής
ο τύραννος αδίκως σε κάμνει να χαθής.
 
Δουλεύεις όλ' ημέρα, σε ό,τι κι αν σοι πει,
κι' αυτός πασχίζει πάλιν, το αίμα σου να πιη.
Ο Σούτζος, κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης, ειν' να ιδής.
 
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι αγάδες, με άδικον σπαθί.
Κι αμέτρητοι άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά 'φορμή.
 
Ελάτε μ' έναν ζήλον, σε τούτον τον καιρόν,
να κάμωμεν τον όρκον, επάνω στον σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν
να βάλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν.
 
Οι νόμοι να 'ν' ο πρώτος, και μόνος οδηγός,
και της πατρίδος ένας να γένη αρχηγός.
Γιατί κι η αναρχία, ομοιάζει την σκλαβιά,
να ζούμε σαν θηρία, ειν' πλιο σκληρή φωτιά.
 
Και τότε με τα χέρια, ψηλά στον ουρανόν
ας πούμ' απ' την καρδιά μας, ετούτα στον Θεόν:
 
  
Εδώ σηκώνονται οι πατριώτες όρθιοι,
και υψώνοντας τα χέρια προς τον ουρανόν,
κάνουν τον Όρκον.
 
​
"Ω βασιλεύ του κόσμου, ορκίζομαι σε Σε,
στην γνώμην των τυράννων να μην ελθώ ποτέ!
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ,
εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.
 
Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω, θε νά 'ναι σταθερός.
Πιστός εις την πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να 'μαι, υπό τον στρατηγόν.
 
Κι αν παραβώ τον όρκον, ν' αστράψ' ο ουρανός,
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός."
 
 
Τέλος του όρκου
 

Σ' Ανατολή και Δύση, και Νότον και Βοριά,
για την Πατρίδα όλοι να 'χωμεν μια καρδιά.
Στην πίστιν του καθ' ένας ελεύθερος να ζη,
στην δόξαν του πολέμου να τρέξωμεν μαζί.
 
Βουλγάροι κι Αρβανήτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,
Για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστ' αντρειωμένοι, παντού να ξακουσθή.
 
Όσα απ' την τυραννίαν πήγαν στην ξενητιά
στον τόπον του καθ' ένας ας έλθη τώρα πιά.
Και όσοι του πολεμου την τέχνην αγροικούν
Εδώ ας τρέξουν όλοι, τυρράνους να νικούν.
 
Η Ρούμελη τους κράζει μ' αγκάλαις ανοιχταίς,
τους δίδει βιό και τόπον, αξίαις και τιμαίς.
Ως ποτ' οφφικιάλος σε ξένους Βασιλείς;
Έλα να γένης στύλος δικής σου της φυλής.
 
Κάλλιο για την Πατρίδα, κανένας να χαθή
ή να κρεμάση φούντα, για ξένον στο σπαθί.
Και όσοι προσκυνήσουν, δεν είναι πλιο εχθροί,
αδέλφια μας θα γένουν, ας είναι κ' εθνικοί.
 
Μα όσοι θα τολμήσουν, αντίκρυ να σταθούν,
εκείνοι και δικοί μας αν είναι, ας χαθούν.
Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά
ως πότε σταις σπηλαίς σας, κοιμάστε σφαλιστά.
 
Μαυροβουνιού καπλάνια, Ολύμπου σταυραητοί,
κι Αγράφων τα ξεφτέρια, γεννήτε μια ψυχή.
Ανδρείοι Μακεδόνες ορμήσατε για μια,
και αίμα των τυράννων ρουφήξτε σα θεριά.
 
Του Σάββα και Δουνάβου, αδέλφια Χριστιανοί,
με τ' άρματα στο χέρι καθ' ένας ας φανή.
Το αίμα σας ας βράση με δίκαιον θυμόν,
μικροί μεγάλ' ομώστε τυρράννου τον χαμόν.
 
Λεβέντες αντρειωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
ο βάρβαρος ως πότε θε να σας τυραννή.
Μην καρτερήτε πλέον, ανίκητοι Λαζοί,
χωθήτε στο μπογάζι, μ' εμάς κ' εσείς μαζί.
 
Δελφίνια της θαλάσσης, αζδέρια των νησιών,
σαν αστραπή χυθήτε, κτυπάτε τον εχθρόν.
Της Κρήτης και της Νύδρας θαλασσινά πουλιά,
καιρός ειν' της πατριδος, ν' ακούστε την λαλιά.
 
Κι οσ' είστε στην αρμάδα, σαν άξια παιδιά,
οι νόμοι σάς προστάζουν να βάλετε φωτιά.
Μ' εμάς κι εσείς Μαλτέζοι, γεννήτ' ένα κορμί,
κατά της τυραννίας ριχθήτε με ορμή.
 
Σας κράζει η Ελλάδα, σας θέλει, σας πονεί,
ζητά την συνδρομήν σας με μητρικήν φωνή.
Τι σκέκεις Παζβαντζίογλου, τόσον εκστατικός;
Τινάξου στο Μπαλκάνι, φώλιασε σαν αητός.
 
Τους μπούφους και κοράκους καθόλου μην ψηφάς,
με τον ραγιά ενώσου, αν θέλης να νικάς.
Σηλίστρα και Μπραΐλα, Σμαήλι και Κυλί,
Μπενδέρι και Χωτήνι, εσένα προσκαλεί.
 
Στρατεύματά σου στείλε κ' εκείνα προσκυνούν,
γιατί στην τυρραννίαν να ζήσουν δεν 'μπορούν.
Γκιουρντζή πλιά μη κοιμάσαι, σηκώσου με ορμήν,
τον Προύσια να μοιάσης έχεις την αφορμήν.
 
Και συ που στο Χαλέπι ελεύθερα φρονείς
πασιά καιρόν μη χάνεις, στον κάμπον να φανής.
Με τα στρατεύματά σου ευθύς να συκωθής,
στης Πόλης τα φερμάνια ποτέ να μη δοθής.
 
Του Μισιργιού ασλάνια, για πρώτη σας δουλειά,
δικόν σας έναν μπέη κάμετε βασιλιά.
Χαράτζι της Αιγύπτου, στην Πόλη ας μη φανή,
για να ψοφήσει ο λύκος, όπου σας τυραννεί.
 
Με μια καρδιάν όλοι, μία γνώμην, μια ψυχή,
κτυπάτε του τυράννου την ρίζα να χαθή.
Να ανάψωμεν μια φλόγα, σε όλην την Τουρκιά,
να τρέξ' από την Μπόσνα, και ως την Αραπιά.
 
Ψηλά στα μπαϊράκια, σηκώστε τον Σταυρόν,
και σαν αστροπελέκια κτυπάτε τον εχθρόν.
Ποτέ μη στοχασθήτε πως είναι δυνατός,
καρδιοκτυπά και τρέμει σαν τον λαγόν κι αυτός.
 
Τριακόσιοι Γκιρτζιαλήδες τον έκαμαν να διή,
πως δεν μπορεί με τόπια μπροστά τους να ευγή.
Λοιπόν γιατί αργήτε, τι στέκεσθε νεκροί;
Ξυπνήσατε, μην είστε ενάντιοι κι εχθροί.
 
Πώς οι προπάτορές μας ορμούσαν σα θεριά,
για την ελευθερίαν πηδούσαν στη φωτιά.
Έτζι κ' ημείς, αδέλφια, ν' αρπάξωμεν για μια
τα άρματα, και να βγούμεν απ' την πικρή σκλαβιά.
 
Να σφάξωμεν τους λύκους που στον ζυγόν βαστούν,
και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν.
Στεργιάς και του πελάγου να λάμψη ο σταυρός,
και στην δικαιοσύνην να σκύψη ο εχθρός.
 
Ο κόσμος να γλυτώση απ' αύτην την πληγή,
κ' ελεύθεροι να ζώμεν αδέλφια εις την Γη.

​
(Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού)


​

(youtu.be/VL7kHsX11CI)

​

Κατεβάστε το μάθημα (σε μορφή word) στον υπολογιστή σας. ΚΛΙΚ ΕΔΩ!