ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ΄ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄: Οι Έλληνες Κάτω από την Οθωμανική και την Λατινική Κυριαρχία (1453 - 1821)
Κεφ. 8: ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ - ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Από τον 18ο αιώνα και μετά, μαζί με την οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων αρχίζει και η πνευματική τους ανάπτυξη.
Οι έμποροι, αλλά και οι μορφωμένοι Έλληνες του εξωτερικού, γνωρίζουν τον Διαφωτισμό και συγκινούνται από τις ιδέες του.
Οι έμποροι, αλλά και οι μορφωμένοι Έλληνες του εξωτερικού, γνωρίζουν τον Διαφωτισμό και συγκινούνται από τις ιδέες του.
Καθώς πηγαινοέρχονται μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας και Δύσης, μεταφέρουν στους υπόδουλους τις αξίες της μόρφωσης και τα όνειρα για μια ζωή ελεύθερη, όχι μόνον από τους Τούρκους αλλά και από την αμάθεια και τις κοινωνικές αδικίες.
Σιγά-σιγά βοηθούν τους ραγιάδες να συνειδητοποιήσουν πως ο ορθός λόγος και η μόρφωση μπορούν όχι μόνο να εξηγήσουν τον κόσμο, αλλά και να τον αλλάξουν. Δυναμώνουν μ' αυτόν τον τρόπο την επαναστατική τους διάθεση. Ανάμεσα στους μορφωμένους Έλληνες των ευρωπαϊκών παροικιών αναπτύσσεται ένα πνευματικό κίνημα, το οποίο αργότερα ονομάζεται Νεοελληνικός Διαφωτισμός. |
Οι Έλληνες διαφωτιστές θαυμάζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και προσπαθούν να μεταφέρουν την νοσταλγία για την αρχαία ελληνική δόξα και στους ραγιάδες.
Σχολική τάξη. Από αλφαβητάριο του 1820 (τελευταίο κουδούνι)
|
Θεωρούν πως μόνο με την βοήθεια της μόρφωσης οι Έλληνες μπορούν να ξαναβρούν την ελευθερία τους, γι' αυτό φροντίζουν όσο μπορούν για την ίδρυση και λειτουργία σχολείων στον ελληνικό χώρο.
Τις ιδέες αυτές, όμως, δεν τις υποστηρίζουν όλοι οι Έλληνες. Συντηρητικοί λόγιοι, που συνδέονται με την εκκλησία απορρίπτουν τον Διαφωτισμό και διακηρύττουν πως η κατάσταση θα πρέπει να παραμείνει ίδια· ο κόσμος δεν πρέπει να αλλάζει - δεν το θέλει και ο Θεός. Ωστόσο, αρκετοί κληρικοί, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης και ο Κοσμάς ο Αιτωλός, αφιέρωσαν την ζωή τους στην αφύπνιση του Γένους και την μόρφωση των Ελλήνων. |
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός ανέδειξε μεγάλες μορφές στα ελληνικά γράμματα:
Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος), από το Βελεστίνο του Πηλίου. Από τους μεγαλύτερους Έλληνες επαναστάτες.
|
Νεόφυτος Βάμβας, από την Χίο. Καθηγητής στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας και αργότερα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
|
Ευγένιος Βούλγαρης, κληρικός από την Κέρκυρα. Δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή φιλοσοφία και μαθηματικά.
|
Σημαντικοί, επίσης, υπήρξαν (αλλά δεν βρήκαμε φωτογραφίες τους...) ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, από την Ρουμανία, ιερωμένος, συγγραφέας και μεταφραστής, καθώς και ο Δημήτριος Καταρτζής, νομικός από το Φανάρι.
Ξεχωριστή προσωπικότητα αποτελεί ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, μοναχός του Αγίου Όρους και ιερο-κήρυκας, ο οποίος γυρνούσε τις πόλεις και τα χωριά της χώρας και προέτρεπε τους κατοίκους να ιδρύουν σχολεία. Οι ενέργειές του, όμως, δεν εμπνέονταν τόσο από τις αρχές του Διαφωτισμού, όσο από την ιδέα πως οι Έλληνες θα έπρεπε να μορφωθούν για να διατηρήσουν την ορθόδοξη χριστιανική τους παράδοση. Το κήρυγμά του έβρισκε μεγάλη απήχηση ανάμεσα στον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό. Ίδρυσε πολλά σχολεία σε όλη την Ελλάδα: περίπου διακόσια κοινά (δημοτικά) και δέκα ελληνικά (γυμνάσια). Συνελήφθη από τους Τούρκους και εκτελέστηκε, το 1779. |
Το πιο γνωστό έργο, και ένα από τα σημαντικότερα του ελληνικού Διαφωτισμού, είναι η Ελληνική Νομαρχία" ή "Λόγος Περί Ελευθερίας". Εκδίδεται το 1806 στην Ιταλία, από κάποιον που ήθελε να παραμείνει ανώνυμος, γι' αυτό και υπογράφει ως "Ανώνυμος ο Έλλην". Ο συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας προσπαθεί να πείσει τους Έλληνες να στηριχθούν στις δικές τους μόνο δυνάμεις προκειμένου να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό και να φτιάξουν ένα νέο κράτος στο οποίο θα κυριαρχούν η ελευθερία, η ισότητα και η δικαιοσύνη των νόμων. Σε κάποια σημεία του βιβλίου γράφει: "Ο δούλος αδέλφια μου, δεν γίνεται ποτέ ελεύθερος αν δεν γνωρίσει τι είναι η ελευθερία, και όποιος αγνοεί τι είναι η ελευθερία αγνοεί το είναι του. Ο δούλος, πιστέψτε με αδέλφια, ποτέ δεν σκέφτεται ότι είναι όμοιος με τον κύριο του, αλλά είναι σχεδόν βέβαιος ότι αυτός πρέπει να είναι δούλος και εκείνος κύριος. Αλλά πόσες φορές πρέπει να πω ότι η Ελευθερία είναι πιο αναγκαία και από την ίδια την ζωή για τον άνθρωπο. Αυτή τιμά την ανθρωπότητα." "Δεν σκεπάζει ο πλούσιος τις ανομίες του με τον χρυσό; Δεν χάνει ο πτωχός τα δίκαιά του εξαιτίας της έλλειψης του χρυσού; Γιατί ο ένας να ονομάζεται δούλος και ο άλλος κύριος; Γιατί ο πλούσιος να τρώει, να πίνει, να κοιμάται, να ξαφαντώνει, να μην κοπιάζει και να ορίζει, και ο πτωχός να είναι υποταγμένος, να δουλεύει πάντοτε, να κοιμάται καταγής, να διψά και να πεινά;" |
Πηγές:
Για την δημιουργία της ανάρτησης βοήθησαν –χωρίς να ερωτηθούν...– οι ιστότοποι: d.daskalosda.gr, τελευταίο κουδούνι, Αταξίες στην Άνω Σύρο