Ε΄ ΤΑΞΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΕΝΟΤΗΤΑ Ζ΄
39. Η γυναίκα στην βυζαντινή κοινωνία
Γέννηση
Δεν ήταν και η πιο ευτυχισμένη στιγμή μιας οικογένειας όταν μάθαινε πως το καινούριο της μωρό θα ήταν κορίτσι...
Το κορίτσι μόνο προβλήματα μπορούσε να φέρει:
* Δεν θα είχε την ίδια δύναμη με ένα αγόρι, για να εργάζεται στις δουλειές του χωραφιού ή στα ζώα της οικογένειας.
* Δεν θα μπορούσε να βοηθά τον πατέρα της στο μαγαζί, στην βιοτεχνία, στον πάγκο του μανάβικου, στο ψάρεμα και σε οποιαδήποτε δουλειά τέλος πάντων, μια που αυτά τα πράγματα ήταν για τα αγόρια και τα κορίτσια έπρεπε να μένουν σπίτι.
* Και σαν να μην έφτανε που αποκτούσε ένα "άχρηστο στόμα" να θρέψει, ο πατέρας έπρεπε να μαζεύει και χρήματα για να τα δώσει ως προίκα στον γαμπρό που θα την έπαιρνε στο σπίτι του όταν θα ερχόταν η ώρα!
Δύσκολη εποχή για κορίτσια...
Το κορίτσι μόνο προβλήματα μπορούσε να φέρει:
* Δεν θα είχε την ίδια δύναμη με ένα αγόρι, για να εργάζεται στις δουλειές του χωραφιού ή στα ζώα της οικογένειας.
* Δεν θα μπορούσε να βοηθά τον πατέρα της στο μαγαζί, στην βιοτεχνία, στον πάγκο του μανάβικου, στο ψάρεμα και σε οποιαδήποτε δουλειά τέλος πάντων, μια που αυτά τα πράγματα ήταν για τα αγόρια και τα κορίτσια έπρεπε να μένουν σπίτι.
* Και σαν να μην έφτανε που αποκτούσε ένα "άχρηστο στόμα" να θρέψει, ο πατέρας έπρεπε να μαζεύει και χρήματα για να τα δώσει ως προίκα στον γαμπρό που θα την έπαιρνε στο σπίτι του όταν θα ερχόταν η ώρα!
Δύσκολη εποχή για κορίτσια...
Παιδική ηλικία
Στις φτωχές οικογένειες τα κορίτσια πολλές φορές αναγκάζονταν, προκειμένου να βγει ο "άρτος ο επιούσιος", να βγαίνουν από το σπίτι, όταν μεγάλωναν λίγο: και στα χωράφια, και στο μαγαζί του πατέρα, και στον πάγκο της λαϊκής, και στο ψάρεμα.
Απλώς, δεν ήταν και ιδιαίτερο προσόν για ένα κορίτσι να βρίσκεται στον δρόμο -και μάλιστα ανύπαντρο- εκτεθειμένο σε αντρικά βλέμματα...
Όταν μεγάλωναν λίγο τα κορίτσια, μάθαιναν να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού: να φροντίζουν τα μικρότερα αδέρφια τους, να μαγειρεύουν, να κεντούν, να ράβουν, να υφαίνουν, να πλέκουν, κλπ.
Όσον αφορά τα (sic) γράμματα, τα μάθαιναν στο σπίτι, συνήθως από τις μαμάδες τους. Τα πιο πλούσια κορίτσια είχαν και δασκάλους στο σπίτι. Μάθαιναν τα βασικά: ανάγνωση, γραφή, ψαλμούς, κλπ.
Κατά κύριο λόγο έμεναν συνέχεια στο σπίτι.
Όπως έγραφε και ο Κεκαυμένος στο Στρατηγικό, σε συμβουλές του προς τους πατεράδες: "Να έχεις τις θυγατέρες σου κλεισμένες στο σπίτι, σαν να ήταν κατάδικοι".
Τις φορές που έβγαιναν από το σπίτι, το έκαναν συνοδευόμενα από τους γονείς τους ή από κάποιους μεγάλους. Έβγαιναν για να κάνουν μία επίσκεψη ή να πάνε στην εκκλησία. Αλλά και στην εκκλησία, παρακολουθούσαν την λειτουργία από ξεχωριστή αίθουσα - μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες, τον γυναικωνίτη.
Αν δεν υπήρχε διαθέσιμη συνοδεία για έξω, έμεναν σπίτι.
Ο γάμος
Όταν το κορίτσι έφτανε στην ηλικία των 12 ετών, ο πατέρας είχε δικαίωμα να το παντρέψει με κάποιον γαμπρό, ανάλογης συνήθως ηλικίας (τα αγόρια μπορούσαν να παντρεύονται από τα 14 και μετά...).
Σε κάποιες πλούσιες οικογένειες, προκειμένου να κλείσει κάποια συμφωνία -οικονομική ή άλλη- μεταξύ δύο οικογενειών, ο πατέρας μπορούσε να αρραβωνιάσει την κόρη του ακόμα και από την ηλικία των επτά ετών.
Για να την παντρέψουν, οι γονείς έπρεπε να δώσουν στον γαμπρό κάποια περιουσία: χρήματα, χωράφια, κλπ.
Η προίκα είχε περισσότερο την χρησιμότητα της εξασφάλισης της ανατροφής των παιδιών. Για παράδειγμα, αν η μητέρα τύχαινε να πεθάνει, η προίκα μεταβιβαζόταν στα παιδιά.
Ο άντρας απλώς διαχειριζόταν την προίκα της συζύγου του.
Μάλιστα, μια γυναίκα μπορούσε να πάει στο δικαστήριο τον σύζυγό της αν θεωρούσε πως αυτός δεν διαχειριζόταν με σωστό τρόπο την προίκα της.
Η ζωή στο σπίτι
Η θέση της γυναίκας ήταν στο σπίτι, να μεγαλώνει τα παιδιά, να μαγειρεύει, να ράβει και να κάνει διάφορες δουλειές.
Οι έξοδοί της ήταν πάντα με συνοδεία του συζύγου της ή κάποιου συγγενικού της προσώπου. Και, εννοείται, όταν έβγαινε έξω ήταν καλυμμένη με μακριά ρούχα και μαντήλες.
Οι έξοδοί της ήταν πάντα με συνοδεία του συζύγου της ή κάποιου συγγενικού της προσώπου. Και, εννοείται, όταν έβγαινε έξω ήταν καλυμμένη με μακριά ρούχα και μαντήλες.
Η γυναίκα, ανεξάρτητα από το εάν ήταν πλούσια ή φτωχή, έπρεπε να μάθει από μικρή να πειθαρχεί και να σωπαίνει...
Οι πιο πλούσιες γυναίκες ήταν κατά κάποιον τρόπο φυλακισμένες στα σπίτια τους. Οι φτωχές, όμως, έβγαιναν αναγκαστικά έξω προκειμένου να οικονομήσουν τα προς το ζην.
Άφηναν δηλαδή κατά μέρος τους κοινωνικούς κανόνες και εργάζονταν στα χωράφια, σε μαγαζιά, σε πάγκους ως πλανόδιες εμπόρισσες, κλπ.
Οι αρχόντισσες
Από την άλλη μεριά, βέβαια, αυτοί οι κοινωνικοί περιορισμοί ήταν λίγο πιο περιορισμένοι στην περίπτωση των Βυζαντινών αρχοντισσών.
Αρκετές πλούσιες Βυζαντινές διακρίθηκαν σε ανώτατα αξιώματα, κάποιες από αυτές ακόμα και ως αυτοκράτειρες.
Αρκετές πλούσιες Βυζαντινές διακρίθηκαν σε ανώτατα αξιώματα, κάποιες από αυτές ακόμα και ως αυτοκράτειρες.
Οι αυτοκράτειρες Ειρήνη, Ευφροσύνη, Θεοδώρα, η Αγία Ελένη (μητέρα του Μ. Κωνσταντίνου), η Θεοδώρα (σύζυγος του Ιουστινιανού), η Ειρήνη η Αθηναία, είναι μόνο μερικές από τις επιφανείς Βυζαντινές.
Συμπέρασμα
Η θέση της Βυζαντινής γυναίκας ήταν αρκετά χειρότερη από την θέση της γυναίκας σήμερα, αλλά αρκετά καλύτερη από την θέση της γυναίκας την αρχαία εποχή.
(Και πιθανόν και λίγο καλύτερη από την θέση των παππούδων και των γιαγιάδων σας... Ας σκεφτούμε μόνο πως τα γυναικεία επώνυμα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και μετά δείχνουν την γυναίκα ως κτήμα του άντρα: π.χ. ο κ. Παπαδόπουλος, η κ. Παπαδοπούλου, δηλαδή η γυναίκα του Παπαδόπουλου.
Στην βυζαντινή περίοδο όμως δεν υπήρχε η γενική κτητική, τουλάχιστον για τις πλούσιες αρχόντισσες. Λεγόταν π.χ. ο άντρας Κομνηνός, όμως η γυναίκα του ή η κόρη του δεν λεγόταν Κομνηνού αλλά "Κομνηνή".
Λεπτομέρεια ίσως, αλλά δείχνει κάπως την θέση της γυναίκας σε κάθε κοινωνία...)
(Και πιθανόν και λίγο καλύτερη από την θέση των παππούδων και των γιαγιάδων σας... Ας σκεφτούμε μόνο πως τα γυναικεία επώνυμα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και μετά δείχνουν την γυναίκα ως κτήμα του άντρα: π.χ. ο κ. Παπαδόπουλος, η κ. Παπαδοπούλου, δηλαδή η γυναίκα του Παπαδόπουλου.
Στην βυζαντινή περίοδο όμως δεν υπήρχε η γενική κτητική, τουλάχιστον για τις πλούσιες αρχόντισσες. Λεγόταν π.χ. ο άντρας Κομνηνός, όμως η γυναίκα του ή η κόρη του δεν λεγόταν Κομνηνού αλλά "Κομνηνή".
Λεπτομέρεια ίσως, αλλά δείχνει κάπως την θέση της γυναίκας σε κάθε κοινωνία...)
Πηγή:
vizantinaistorika.blogspot.gr/2014/03/blog-post_8.html
mariachouta.blogspot.gr/2014/01/blog-post_2503.html